Manastırlı Mehmed Rıfat’ın Tuhfetü’l-İslam’ı (inceleme-metin)

Abstract

Bu çalışmada, Manastırlı Mehmed Rıfat’ın H. 1314 (M. 1897) tarihinde yayımlanan Tuhfetü’l-İslâm adlı eseri incelenmiştir. Çalışma, üç ana bölüm olarak düzenlenmiştir: Giriş bölümünde; kısasü’l-enbiyâ ilminin doğuşu, Türk edebiyatında bir tür olarak gelişimi, bu alanda verilen eserler hakkında genel bilgi verildi. Akabinde siyer ilminin doğuşu, Türk edebiyatında bir tür olarak gelişimi ve bu alanda yazılan manzum ve mensur eserler genel hatlarıyla ele alınarak tanıtıldı. Birinci bölümde; yazarın hayatı ve eserleri genel bilgiler verilerek tanıtıldı. Akabinde de eserleri üzerine yapılan çalışmalara değinilip Tuhfetü’l-İslâm’ın muhtevası hakkında bilgi verildi. Eserin on sekiz alt başlık olarak düzenlenen Kısasü’l-Enbiyâ bölümünde adı geçen peygamberler kısaca tanıtıldı. Daha sonra Siyer-i Muhammediyye bölümüne geçilerek sekiz alt başlığa ayrılan bölümün konuları, metinden örnek beyitler verilerek özetlendi. İkinci bölümde; eserin yazılış tarihi, yazılış sebebi, şekil özellikleri, dil ve üslûp özellikleri, eserde yer alan edebî sanatlarla ilgili özellikler ortaya kondu. Muhteva Özellikleri başlığı altında âyet ve hadîsler, Hz. Muhammed’e atfedilen isimler, sehl-mümtenî, deyimler gibi unsurlar, tesbit edilebildiği ölçüde metinden örnek beyitler verilmek kaydıyla açıklandı. Üçüncü ve son bölüm; Metin Kuruluşunda Takip Edilen Usûl başlığı altında Türkçe bazı ek ve kelimelerin imlâsı, Arapça ve Farsça ek, kelime ve terkiplerin imlâsı hakkında açıklama, transkripsiyonlu metin, metinde yer alan Arapça-Farsça kelimeler sözlüğü, incelemede varılan sonuçlar ve bibliyografyadan oluşmaktadır.

In this thesis, Manastırlı Mehmet Rıfat's Tuhfetü’l-İslâm work, published in 1314 (1897) was examined. The thesis contains from three parts. In the introduction section, general information which covers raising and development of the kısâsü’l-enbiyâ as a type in the Turkish literature and documents made by thinkers about it were given. After that, the birth and the development as a genre in the Turkish literature of the siyar science and the poems written in this field are introduced with general informations. In the first chapter, the life and work of Manastırlı Mehmet Rıfat were presented with general informations. In the following, after mentioning the studies on his works, information was given about the content of Tuhfetü'l-Islâm. The prophets mentioned in the section of Kisasü'l-Enbiyâ, which is organized as eighteen sub-titles, were briefly introduced. After that passing to Siyer-i Muhammediyye chapter which was divided into eight subheadings, the topics were summarized by giving sample couplets from the text. In the second chapter, the history of the work's writing, the causes, characteristics of figures, language and stylistic features as well as the characteristics of the literary arts in the work were revealed. Elements such as the features of the content of the heading verse, hadith, the names given to Mohammed, the symbols, the expressions were studied and exampled as they were found in the text. The third and the last chapter was completed with the transcriptional text, dictionary of Arabic-Persian words in the text; conclusion and bibliography.