Hava taşımacılığında finansal performans ölçümü ve analizi: BİST'te işlem gören havayolu firmaları üzerine bir uygulama

Abstract

Çalışmanın amacı, hava taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin performansların ölçümü ve analizidir. Bu kapsamda performans ölçümünde kullanılan finansal ve finansal olmayan performans göstergelerinin neler olduğu incelenerek havacılık sektöründe faaliyet gösteren işletmeler için temel göstergeler belirlenecektir. Belirlenen performans göstergeleri yardımı ile Türkiye'de faaliyet gösteren ve Borsa İstanbul (BİST)'de işlem gören önde gelen iki havayolu şirketinin finansal performansları TOPSIS yöntemi ile ölçülerek analiz edilecektir. Çalışmada amaca yönelik birinci bölümde havayolu taşımacılığı konusuna değinilmiş olup havayolu taşımacılığında temel bileşenler olarak gösterilen havayolu işletmeleri, havalimanı ve yer hizmetlerine detaylı olarak yer verilmiştir. Dünyada ve Türkiye'de havacılığın gelişimi hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde finansal performans kavramlarına değinilmiş finansal performans ölçütleri, finansal olmayan performans ölçütleri, finansal oranlar, hava taşımacılığında kullanılan finansal ve finansal olmayan performans ölçütleri ve çok kararlı karar verme ölçütlerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde literatüre yer verilmiştir. Dördüncü bölümde çok kararlı karar verme teknikleri arasında yer alan TOPSIS yöntemi yardımıyla Borsa İstanbul'da işlem gören Türk Hava Yolları A.O. ve Pegasus Hava Taşımacılığı A.Ş.'nin 2011-2020 yıllarını kapsayan finansal performans ölçümü yapılmıştır. Likidite oranları, karlılık oranları, finansal yapı ve faaliyet oranlarından on tanesi seçilmiş olup bu veriler şirketlerin kendi finans alanlarından alınmıştır. Sonuçta ise iki şirketin en verimli ve en verimsiz yılları karşılaştırılarak tespit edilmiştir.

The aim of the study is to measure and analyze the performances of the companies operating in the air transportation sector. In this context, the financial and non-financial performance indicators used in performance measurement will be examined and basic indicators will be determined for businesses operating in the aviation sector. With the help of determined performance indicators, the performances of two leading airline companies operating in Turkey and traded in Borsa Istanbul (BIST) will be measured and analyzed with the TOPSIS method. In the first chapter for the purpose of the study, the subject of air transport is mentioned and airline companies, airport and ground services, which are shown as the main components in air transport, are given in detail. Information about the development of aviation in the world and in Turkey is given. In the second part of the study, financial performance concepts are mentioned, financial performance measures, non-financial performance measures, financial ratios, financial and non-financial performance measures used in air transportation and very stable decision-making criteria are included. In the third part, the literature is givenn the fourth part, with the help of TOPSIS method, which is one of the very stable decision-making techniques, Turkish Airlines A.O. and Pegasus Hava Taşımacılık A.Ş. covering the years 2011-2020. Ten of the liquidity ratios, profitability ratios, financial structure and activity ratios were selected and these data were taken from the companies' own financial fields. As a result, the most productive and most unproductive years of the two companies were compared and determined.