Hasan Şefik’in Nahv-İ Türkî’si (inceleme-metin-dil bilgisi terimleri dizini-sözlük-tıpkıbasım)

Abstract

Ana dil öğretimine ağırlık verilmesi ve Encümen-i Dâniş’in eğitim hakkında aldığı kararların uygulanmaya başlanmasıyla birlikte Tanzimat Dönemi ve sonrasında Türkçe dil bilgisi üzerine pek çok eser yazılmış, ders kitapları hazırlanmıştır. Bu dil bilgisi kitaplarının büyük çoğunluğu Türkçenin yapı/şekil bilgisi üzerinedir. 19. yüzyılda Türkçenin cümle bilgisi üzerine yazılmış ilk eser Selim Sâbit’in Nahv-i Osmânî’si (1298/1882), ikincisi ise Hasan Şefik’in Nahv-i Türkî (1303/1887) isimli eseridir. Mekteb-i Maarif-i Mülkiye'de ve Mercan İdâdîsi’nde Fransızca öğretmenliği görevini üstlenen Hasan Şefik’in (1847-?) kaleme almış olduğu Nahv-i Türkî çalışmamızda inceleme, metin, dil bilgisi terimleri dizini, ekler dizini, sözlük, tıpkıbasım başlıkları altında incelenmiştir. Çalışmamızın ilk bölümünde Türkçe dil bilgisi kitaplarının tarihi, Hasan Şefik’in hayatı ve eserleri hakkında bilgilere yer verilmiştir. Bu bölümde yine Giriş başlığının altında çalışmanın amacı, yöntemi ve kapsamı üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Arap harfli matbu eserin (Nahv-i Türkî’nin birinci baskısının) Latin harflerine çevirisi yapılmıştır. Üçüncü bölümde eserde yer alan dil bilgisi terimlerinin dizini hazırlanmıştır. Dördüncü bölümde metinde yazarın örnek vererek açıkladığı Türkçe ve alıntı eklerin dizini sunulmuştur. Beşinci bölümde metinde geçen ancak bugün artık kullanılmayan kelimeler tespit edilmiş ve bir sözlük oluşturulmuştur. Çalışmanın sonuna eser hakkında değerlendirmeler ve eserin tıpkıbasımı eklenmiştir.

With the emphasis on mother tongue teaching and the implementation of the decisions taken by Encümen-i Dâniş on education, many works were written on Turkish grammar in the Tanzimat Period and after, and textbooks were also prepared. The vast majority of these grammar books are on the structure/ morphology of Turkish. Among the grammars written in the 19th century, the first work on Turkish syntax is Selim Sâbit's Nahv-i Osmânî (1881/1882) and the second one is Hasan Şefik's Nahv-i Türkî (1303/1887). Nahv-i Türkî (1303/1887), which was written by Hasan Şefik (1847-?), who was a French teacher at Mekteb-i Maarif-i Mülkiye and Mercan High School, in our study, text, index to grammar, dictionary, analyzed under facsimile titles. In the first part of our study, information about Hasan Şefik's life and works is given within the scope of the history of Turkish grammar books. In this section, under the title of introduction, the aim, method and scope of the study are emphasized. In the second part, the printed work in Arabic letters (the first edition of Nahv-i Türkî) was translated into Latin letters. In the third chapter, the index of grammatical terms in the work has been prepared. In the fourth chapter presents an index of the Turkish and quoted suffixes that the author explains in the text by giving examples. In the fifth chapter, words that were mentioned in the text but are no longer used today have been identified and a dictionary has been created. At the end of the work, evaluations were made about the work and a facsimile of the work has been added