Bolu Mengen yöresi halk kültüründe geleneksel bilginin derlenmesi ve incelenmesi

Abstract

Kültür; toplumların var olmalarını ve ayakta durabilmelerini sağlayan, insanoğlunun toplum içinde bir kimlik edinebilmesinde rol oynayan bir değerler bütünü olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerek maddi gerekse manevi birçok ögeyi içinde barındıran geçmişin günümüze bıraktığı bir mirastır. İnsanların birbirleriyle kurduğu etkileşim sonucu doğan ve gelişen kültürler gelenek-görenek, örf ve adetlerin üreticisi ve aynı zamanda düzenleyicisidir. Günümüzde küreselleşme ve teknolojik gelişmeler sebebiyle bu kültürel ürünler bazı toplumlarda çağa ayak uydurarak asimile olmuş, bazı toplumlarda ise unutulmaya yüz tutmuştur. Kültürün korunması ve yaşatılması ise onun gün ışığında tutulmasıyla mümkündür. Bu sebeple toplumların kültürel yaşantılarını kayıt altında tutmak, kültürel ögelerin tamamıyla yok olması ve unutulmasının da önüne geçmektedir. Zira kültürel ögelerin kaybolması demek kültürde yozlaşmaya sebep olmak demektir. Kültürel ögelerini yitiren kişi kimlik kaybı yaşamakta ve böylece kültürel aktarım bozularak gelenek, görenek, örf ve âdet gibi kültürel ögelerden geleceğe bir iz kalmamaktadır. Literatür taraması yapıldığında Bolu ilinin Mengen ilçesi daha çok özel anlamda ele alınmıştır. Çalışmalarda yemek kültürü ve giyim-kuşam gibi yöreye ait kültürel ögeler ön planda tutulmuş, bu durum ise diğer kültürel ögelerin gölgede kalmasına sebep olmuştur. İlçenin kültürel ögeleri daha genel anlamda incelendiğinde ise oldukça zengin bir halk kültürüne olduğu görülmüştür. Bazı kültürel ögeler tüm toplumsal değişimlere karşın halen eskisi gibi diri tutulmaya ve geçerliliğini korumaya devam etmektedir. Bu açıdan bakıldığında Mengen bölgesinin geleneği devam ettirmeye çalışan bir bölge olduğu görülmektedir. Özellikle evlilik ve dini bayramlar gibi özel günlerde örf ve adetler yaşatılmaya çalışılmaktadır. Ancak bunun yanında zamana yenik düşerek unutulan veya günümüzde değişerek varlığını devam ettiren geleneklerin de varlığı söz konusudur. Bu çalışmanın amacı Mengen ilçesinde kültürel zenginliğin birer ögesi olarak örf, adet ve gelenek-göreneklerin neler olduğunu ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda araştırma, derleme ve inceleme çalışmalarında kullanılan ''Gözlem Yöntemi'' ve ''Görüşme (Mülakat) Yöntemi'' kullanılarak yürütülecektir. Görüşme hususunda kültürel zenginliği ortaya koyabilmek amacıyla olabildiğince çok sayıda kaynak kişi dinlenecek ve yitirilen kültürel ögelerin neler olduğu, geçmişten günümüze taşınan ögelerin ise ne şekilde değişim göstererek kültürel aktarımını tamamladığı kayıt altına alınarak ortaya koyulacaktır. Ayrıca yörede yapılan kültürel festivaller, köy düğünleri, ölüm adetleri ve dini bayramlar gibi geçiş dönemi ögeleri de doğal ortamında gözlemlenecektir. Kuramsal yöntem olarak ise halk biliminin çalışma alanını genişleten ve dinamizmini ortaya koyan, bağlam merkezli kuramlardan ''Performans (İcrâ) Kuramı'' kullanılacaktır.

Culture: emerges as a set of values that enable societies to exist and survive and play a role in helping humankind acquire an identity in society. It is a legacy left by the past, which includes many material and spiritual elements. Cultures, that are born and developed as a result of the interaction of people with each other, are the producers and organizers of customs and traditions. Today, due to globalization and technological developments, these cultural products have been assimilated or sunk into oblivion in some societies and couldn't keeping up with the times. The preservation and survival of culture is possible by keeping it in the foreground. Therefore, keeping the cultural lives of societies under record prevents the complete disappearance of cultural elements. Because the loss of cultural elements means to cause corruption in the culture. The person who loses his cultural elements experiences a loss of identity and thus, cultural transfer deteriorates so there is no trace of cultural elements such as customs and traditions for the future. When the literature is reviewed, specifically Mengen district of Bolu province has been handled. In most studies, cultural elements of the region such as food culture and clothing were kept in the foreground, and this caused other cultural elements to be overshadowed. When the cultural elements of the district are examined in a more general sense, it is seen that it has a prosperous folk culture. Despite all social changes, some cultural elements still continue to be kept alive and maintains its validity as before. From this point of view, it is seen that the Mengen region is a region that tries to continue its tradition. Especially customs and traditions on special days such as marriage and religious holidays are tried to be kept alive. However, there are also some traditions that have been sunk into oblivion by the time or continue their existence by changing according to today's needs. The aim of this study is to reveal the traditions and customs as an element of cultural richness in Mengen district. For this purpose, the study will be executed using "Observation Method" and "Interview Method"; which are used in research, compilation and review studies. In order to reveal the cultural richness in the interview, as many source people as possible will be interviewed and it will be revealed by recording that which cultural elements are lost and how the elements carried from the past to the present-day have changed and completed their cultural transfer. In addition, transitional elements such as cultural festivals, village weddings, funeral customs and religious holidays in the region will be observed in their natural environment. As a theoretical method, "Performance Theory" will be used which is one of the context-centered theories that expands the field of study of folklore and reveals its dynamism.