Katı atık düzenli depolama alanı için uygun yer tespiti: Bartın ili örneği

Abstract

Dünya nüfusunun artmasıyla birlikte kentleşme hızla artmaktadır. Kentleşmenin hızla artması; doğal ve kültürel alanların tahribi, hava, su ve toprağın kirlenmesi, atıkların artması gibi çevre sorunlarına neden olmaktadır. Bu kapsamda tez konusu; katı atık düzenli depolama alanı yer seçimi için uygun alanların saptanması ve mevcut katı atık düzenli depolama alanının yer seçiminin uygunluğunun değerlendirilmesi olarak belirlenmiştir. Çalışma alanı olarak Bartın ili seçilmiştir. Bartın ilinin seçilme nedeni ilde faaliyete geçmiş katı atık düzenli depolama alanı olmamasıdır. Bartın ilinde katı atık düzenli depolama alanı kapsamında çalışmalar yapılmış olup, 2020 yılında Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisinin inşasına başlanmıştır. Fakat henüz faaliyete geçmemiştir. Bu tez çalışmasında mevcut Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisinin içinde bulunduğu, Merkez ve Amasra ilçeleri sınırlarında yer alan 250 km²'lik bir alan olarak belirlenmiş olup, katı atık düzenli depolama alanı için yer seçiminin uygunluğunu değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu tez çalışmasında katı atık düzenli depolama alanı için fiziksel ve kültürel olmak üzere toplam 18 yer seçim ölçütü belirlenmiştir. Bu ölçütler; topoğrafik yapı (yükseklik, eğim, bakı), toprak yapısı (büyük toprak grupları, arazi yetenek sınıfları), erozyon durumu, heyelan alanlarına uzaklık, jeolojik yapı (ana kayaç yapısı ve fay hatlarına uzaklık), yerüstü sularına uzaklık, iklim (sıcaklık ve yağış), arazi örtüsü, koruma alanlarına uzaklık (doğal ve kültürel koruma alanları), yerleşim alanlarına uzaklık, yollara uzaklık ve enerji altyapısına uzaklıktır. Bu çalışmada, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yöntemi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılmıştır. Yer seçim ölçütleri CBS ortamında derecelendirilip puanlandırılarak ArcMap 10.2 programı ile uygunluk analizleri gerçekleştirilmiştir. Mevcut Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisinin bulunduğu alan fiziksel ve kültürel ölçütlere göre ayrı ayrı incelenmiş ve alan uygunluğu beş gruba ayrılmıştır. Mevcut Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisinin bulunduğu alan, tüm ölçütlerin uygunluklarına göre tek tek değerlendirilmiştir. Tesis; çoğunlukla "orta uygun" alan üzerinde inşa edildiği tespit edilmiştir. Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisinin erozyon durumu, arazi örtüsü, yollara uzaklık ve enerji altyapısı yer seçim ölçütleri açısından "az uygun" ve "uygun olmayan" alan üzerinde bulunduğu saptanmıştır. Uygunluk analizinin yanı sıra alanda su süreci, erozyon süreci ve potansiyel taban suyu seviyesi analizi yapılarak çalışma alanında hassas ve koruma niteliği olan alanlar belirlenmiştir. Su süreci, erozyon süreci ve potansiyel taban suyu seviyesi analizine göre; Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisinin düşük koruma hassasiyetli alan üzerinde bulunduğu tespit edilmiştir. Son olarak, AHS yöntemiyle Ağırlıklı Çakıştırma Analizi yapılarak mevcut Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisinin yer seçim uygunluğu belirlenmiştir. Bu analizde fiziksel yer seçim ölçütlerinden yükseklik grupları, eğim, bakı, büyük toprak grupları, arazi yetenek sınıfları, erozyon durumu, heyelan alanlarına uzaklık, jeolojik yapı, fay hatlarına uzaklık, yerüstü sularına uzaklık, arazi örtüsü, koruma alanlarına uzaklık (doğal ve kültürel koruma alanlarının tamamı) olmak üzere 12 yer seçim ölçütü; kültürel ölçütlerden ise yerleşim alanlarına uzaklık, yollara uzaklık ve enerji altyapısına uzaklık olmak üzere 3 ölçüt olmak üzere toplam 15 yer seçim ölçütü kullanılmıştır. Ağırlıklı Çakıştırma Analizi sonucunda, çalışma alanı içerisinde katı atık düzenli depolama alanı için uygun alanlar belirlenmiştir. Mevcut Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisinin bulunduğu alan yer seçimi açısından "uygun" alan üzerinde bulunduğu belirlenmiştir.

With the increase in the world population, urbanization is increasing rapidly. Rapid increase in urbanization; It causes environmental problems such as the destruction of natural and cultural areas, pollution of air, water and soil, and increase in waste. In this context, the subject of the thesis is; It was determined as determining the suitable areas for the location selection of the solid waste regular landfill and evaluating the suitability of the location selection of the existing solid waste regular landfill. Bartın province was chosen as the study area. The reason why Bartın province was chosen is that there is no solid waste regular storage area in operation in the province. Work has been carried out within the scope of the solid waste regular storage area in Bartın province, and the construction of the Solid Waste Storage and Disposal Facility started in 2020. But it has not become operational yet. In this thesis study, an area of 250 km², located within the borders of the Central and Amasra districts, where the existing Solid Waste Storage and Disposal Facility is located, was determined as an area, and it was aimed to evaluate the suitability of location selection for the solid waste regular storage area. In this thesis study, a total of 18 site selection criteria, including physical and cultural, were determined for the solid waste landfill. These criteria; topographic structure (elevation, slope, aspect), soil structure (large soil groups, land ability classes), erosion status, distance to landslide areas, geological structure (distance to main rock structure and fault lines), distance to surface waters, climate (temperature and precipitation), land cover, distance to protected areas (natural and cultural protected areas), distance to residential areas, distance to roads and distance to energy infrastructure. In this study, Analytical Hierarchy Process (AHP) method and Geographic Information Systems (GIS) were used. Site selection criteria were graded and scored in the GIS environment and suitability analyzes were carried out with the ArcMap 10.2 program. The area where the existing Solid Waste Storage and Disposal Facility is located was examined separately according to physical and cultural criteria and the suitability of the area was divided into five groups. The area where the existing Solid Waste Storage and Disposal Facility is located was evaluated one by one according to the suitability of all criteria. Facility; It has been determined that they were mostly built on "medium suitable" areas. It has been determined that the Solid Waste Storage and Disposal Facility is located on a "less suitable" and "unsuitable" area in terms of erosion status, land cover, distance to roads and energy infrastructure site selection criteria. In addition to the suitability analysis, sensitive and protected areas in the study area were determined by analyzing the water process, erosion process and potential ground water level in the area. According to water process, erosion process and potential ground water level analysis; It has been determined that the Solid Waste Storage and Disposal Facility is located in a low protection sensitivity area. Finally, the suitability of the location selection of the existing Solid Waste Storage and Disposal Facility was determined by performing Weighted Overlay Analysis with the AHP method. In this analysis, physical site selection criteria include elevation groups, slope, aspect, large soil groups, land ability classes, erosion status, distance to landslide areas, geological structure, distance to fault lines, distance to surface waters, land cover, distance to conservation areas (natural and cultural protection). 12 site selection criteria including all areas); A total of 15 site selection criteria were used, including three cultural criteria: distance to residential areas, distance to roads and distance to energy infrastructure. As a result of the Weighted Superimposition Analysis, suitable areas for solid waste regular storage were determined within the study area. It has been determined that the area where the existing Solid Waste Storage and Disposal Facility is located is on a "suitable" area in terms of location selection.