İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi T1951 Numaralı Mecmua-i Gazeliyyât-ı Müntehabe'nin incelenmesi, çeviri yazılı metni ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi'ne (MESTAP) göre tasnifi

Abstract

Klasik Türk edebiyatı sahasında meydana getirilen edebî birikimi bizlere sunan ve şüphesiz bu sahanın en önemli yazılı kaynakları arasında zikredilen genelde mecmualar, özelde de şiir mecmuaları, her geçen gün yeni ve özgün çalışmaların konusu olmaya devam etmektedir. Her şiir mecmuası, daha önce adını duymadığımız bir şairi ve onun şiirlerini, buna ek olarak divanı elimizde bulunan şairlerin divanlarında yer almayan şiirlerini, divanı tespit edilememiş şairlerin de bir yayınla bir araya getirilip tanıtılan şiirleri arasında bulunmayan manzum ürünlerini bizlere sunması bakımından son derece önemli bir işlevi yerine getirmektedir. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde T1951 numarasıyla kayıtlı ve Mecmua-i Gazeliyyât-ı Müntehabe başlıklı gazel mecmuası da bizim çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Söz konusu bu mecmuanın daha önce çalışılmaması, tarafımızdan içerisinde yer alan edebî birikimin çeviri yazılı metin hâlinde tanıtılarak Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi'ne (MESTAP) göre incelenmesi çalışmamızın özgün bir değerinin olduğunu göstermektedir. Eserin tamamı 97 varaktan ibaret olup içerisindeki edebî birikim 4b-96a varakları arasındadır. Mecmuada; Âhî (10 gazel), Bâkî (67 gazel), Dânişî (4 gazel), Emrî (32 gazel) Figânî (20 gazel), Hayâlî (39 gazel), Hayretî (4 gazel), Hilâlî (14 gazel), Necâtî (26 gazel), Nev'î (4 gazel), Rahmî'nin (28 gazel), Sa'yî( 6 gazel), Sun'î (10 gazel), Ubeydî (12 gazel) Ümîdî (24 gazel) ve Zâtî''ye ait (30 gazel) olmak üzere toplam 330 gazel bulunmaktadır. Buna ek olarak eser, her ne kadar gazel mecmuası başlığını taşısa da 5 farklı şairin (Bâkî, Figânî, Hayâlî, Necâtî ve Zâtî) birer kasidesini de ihtiva etmektedir. Mecmuada şiirleri bulunan şairler arasında sadece Dânişî'nin yaşadığı yüzyıl kesin olarak tespit edilememiştir. Dânişî dışındaki şairlerden Necâtî 15. yy., diğer 14 şairin tamamı da 16. yy.da yaşamıştır. Çalışmamız 5 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde; mecmuanın ve özelde şiir mecmualarının tanımı, önemi, tasnifi ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi'nden (MESTAP) bahsedilmiştir. İkinci bölümde; çalışmaya konu olan mecmuanın nüsha tavsifi, içerisinde şiirleriyle karşılaştığımız şairlerin yaşadıkları yüzyıl, şiirlerin nazım şekilleri, aruz kalıpları ve muhteva özellikleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde, çeviri yazılı metnin tesisinde kullanılan yöntemler belirtildikten sonra mecmuadaki şiir birikiminin çeviri yazılı metin hâlinde tanıtımı yapılmıştır. Çeviri yazı metin hâlinde tanıtıma ek olarak mecmuadaki şiirlerle, bu şiirlerin divanlardaki veya çeşitli yayınlardaki şekillerini karşılaştırmaya dayalı bir edisyon kritik çalışması da yapılmıştır. Dördüncü bölümde; mecmuada yer alan şiirlerin matla ve makta beyitleri, yazıldıkları nazım şekli/türleri ve aruz kalıplarına dair bilgilerin bulunduğu MESTAP tablosu sunulmuştur. Beşinci bölümde ise sonuç, kaynakça ve ekler kısmına yer verilmiştir. Çalışmamız; henüz kendisinden haberdar olmadığımız şairleri ve onların şiirlerini tanıtması, divanı veya çeşitli şiirleri elimizde olan şairlerin de bilinmeyen şiirlerini gün yüzüne çıkarması bakımından son derece önemli bir işlevi yerine getirmiş olacaktır. Bu noktada mecmuadaki şiirler incelendiğinde yeni diyebileceğimiz şair ya da şairlerle karşılaşılmamakla birlikte şiir birikimi tanıtılan şairlerden Bursalı Rahmî'ye ait 4 ve Âhî'ye ait 1 gazel olmak üzere toplam 5 şiirin, söz konusu şairlerin yayımlanmış divanlarında yer almadığı tespit edilmiştir. Çalışmamız bu yeni şiirleri tanıtmakla ilim âlemine önemli katkılar sunmuş olacaktır.

Magazines in general, and poetry magazines in particular, which present us with the literary accumulation created in the field of classical Turkish literature and are undoubtedly mentioned among the most important written sources of this field, continue to be the subject of new and original studies every day. Each poetry magazine performs an extremely important function in terms of presenting to us a poet whose name we have not heard of before and his poems, in addition to the poems of the poets whose divan we have in our possession, which are not included in the divans, and the poems of the poets whose divan has not been identified, which are not among the poems that are collected and introduced in a publication. The ghazal magazine registered in Istanbul University Rare Books Library with the number T1951 and titled "Mecmua-i Gazeliyyât-İ Müntehabe" is also the subject of our study. The fact that this journal in question has not been studied before, and that the literary accumulation in it has been introduced in the form of a translated text and examined according to the Systematic Classification of Journals Project (MESTAP) shows that our study has a unique value. The entire work consists of 97 pages and the literary accumulation in it is among the "4b- 96a" pages. In the journal; There are a total of 330 ghazals: Âhî (10 ghazals), Bâkî (67 ghazals), Dânişî (4 ghazals), Emrî (32 ghazals), Figânî (20 ghazals), Hayâlî (39 ghazals), Hayretî (4 ghazals), Hilâlî (14 ghazals), Necâtî (26 ghazals), Nev'î (4 ghazals), Rahmî' (28 ghazals), Sa'yî' (6 ghazals), Sun'î (10 ghazals), Ubeydî (12 ghazals), Ümîdî (24 ghazals) and Zâtî's (30 ghazals). In addition, although the work bears the title of ghazal magazine, it also contains an ode by 5 different poets (Bâkî, Figânî, Hayâlî, Necâtî and Zâtî). Among the poets whose poems are found in the magazine, only the century in which Dânişî lived could not be determined definitively. Of the poets other than Dânişî, Nacâtî lived in the 15th century and the other 14 poets all lived in the 16th century. Our study consists of 5 parts. In the first part; The definition, importance, classification of the magazine and especially the poetry magazines and the Systematic Classification of Magazines Project (MESTAP) were mentioned. In the second part; The copy recommendation of the magazine that is the subject of the study, the century in which the poets whose poems we encounter lived, the nazim forms of the poems, the aruz patterns and the content characteristics were emphasized. In the third part, after specifying the methods used in the establishment of the translated written text, the accumulation of poems in the journal is introduced in the form of a translated written text. In addition to the introduction in the form of a translated text, an edition critical study was also carried out based on comparing the poems in the journal with the forms of these poems in the divans or in various publications. In the fourth part; The first and last couplets of the poems in the magazine, the MESTAP table containing information about the form/types of nazim in which they were written and the aruz patterns were presented. In the fifth part, the conclusion, bibliography and appendices are included. Our work will fulfill an extremely important function in terms of introducing the poets and their poems that we are not yet aware of, and revealing the unknown poems of the poets who have divan or various poems in our hands. At this point, when the poems in the magazine were examined, although there were no poets or poets that we could call new, it was determined that a total of 5 poems, 4 of which belonged to Bursalı Rahmî and 1 ghazal of Âhî, were not included in the published divans of these poets. Our study will have made important contributions to the world of science by introducing these new poems.