Üç eser örneğinde Türk tiyatrosunda öz-yenidenyazma

Abstract

Geçmiş dönemlerde yazılan metinler, günümüze kadar değişip dönüşerek yeni bir metin hâline gelebilir. Yazıldığı dönemde farklı bir okuyucu kitlesine sahip olan bu metinler, kazandıkları yeni anlamla birlikte yeni bir okur kitlesine hitap edebilmektedir. Bu şekilde yeniden yazılan metinler bulundukları dönemden yeni bir döneme taşınma imkânı bulmaktadır. Başka yazara ait ya da anonim bir metni yeni bir metin hâline dönüştürmek "yenidenyazma" olarak adlandırılmaktadır. Çalışma konumuzu oluşturan "öz-yenidenyazma" ise bir yazarın kendi eserini yeniden yazması ve onu yeniden anlamlandırmasıdır. Yazarlar eski bir romanını, hikâyesini, şiirini ilerleyen yıllarda bazı değişiklikler ve yeni düzenlemelerle yeniden kaleme alabilirler. Öz-yenidenyazma örneklerine gerek dünya edebiyatlarında gerekse Türk edebiyatında rastlanmaktadır. Çalışmamızda "öz-yenidenyazma" kavramı tiyatro türü üzerinden incelenecektir. Bu noktada tiyatro türünü seçmemizin sebebi daha önce hikâye ya da roman olarak yayımlanan eserlerin daha sonra yazarları tarafından tiyatroya çevrilmesi işleminde teknik açıdan türsel bir değişimin de söz konusu olmasıdır. Tezimizde bu bağlamda üç piyes incelenecektir: Türk edebiyatının önemli yazarlarından Reşat Nuri Güntekin'in 1943 yılında sahnelenen Yaprak Dökümü adlı piyesi, aynı isimle önce roman şeklinde kaleme alınmıştır. Aziz Nesin'in 1962 yılında yayımlanan Toros Canavarı adlı piyesi, ilk olarak 1953 yılında hikâye şeklinde yazılmıştır. Haldun Taner ise 1954 yılında yazdığı Ayışığında Çalışkur adlı hikâyesini 1977 yılında Ayışığında Şamata adıyla piyes şekline dönüştürmüştür. Roman ya da hikâyeden piyese dönüştürülerek yeniden yazılan bu eserlerde bazı değişikliklerin olması kaçınılmazdır. Çünkü sahnelenmek amacıyla yazılan piyesler belirli bir zaman dilimi ile sınırlandırılmaktadır ve tiyatroda temel anlatım tekniği roman ve hikâyeden farklı olarak diyalogdur. Dolayısıyla inceleyeceğimiz yazarlar eserlerini piyese dönüştürürken içerikle beraber teknik değişiklikler de yapmışlardır. Bu çalışmada incelenen eserlerin tiyatro metnine dönüştürülürken yapılan değişiklikler tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu tespit çalışması yapılırken belirli bir çerçeve çizilmeye çalışılacak ve değişiklikler dört ana başlık altında ele alınacaktır. Böylece öz-yenidenyazma sürecinin bu eserlerde nasıl gerçekleştiği somut olarak ortaya konulmaya çalışılacaktır.

The texts written in the past can become a new text by changing and transforming up to day. These texts which had a varied readership at the time they were written address a new readership with the new meaning they got. The texts which is rewritten in this manner find the opportunity to transfer from their current era to a new era. Transforming a text by different writer into a new text is called "rewriting". Our topic of study, "self-rewriting" is when an author rewrites an earlier work and names it differently. Authors can rewrite their old novel, story or poem with some changes and new arrangements in the forthcoming years. Samples of self-rewriting are encountered both in the World literature and Turkish literature. The concept of "self-rewriting" will be examined through the theatre genre in our study. At this point, the reason why we chose the genre of theatre is that there is a technical change in the process of transforming the works that were previously published as stories or novels into theatre by their authors. Concordantly, three plays will be examined in our thesis: The play called Yaprak Dökümü, staged in 1943 by Reşat Nuri Güntekin, one of the remarkable writers of Turkish literature, was first written in the form of a novel with the same name. Aziz Nesin's play Toros Canavarı, published in 1962, was first written in the form of a short story in 1953. Haldun Taner transformed his story Ayışığında Çalışkur, which he wrote in 1954, into a play with the name Ayışığında Şamata in 1977. It is inevitable that there will be some changes in these works, which have been rewritten by transforming from a novel or story into a play. Because the plays written for the purpose of staging are limited to a certain period of time and the basic narrative technique in theatre is dialogue, unlike novels and stories. Therefore, the authors who we will examine have made technical changes along with the content while transforming their works into plays. In this study, the changes made while transforming these works into theatrical text will be tried to be determined. While making this determination, a certain framework will be tried to be drawn and the changes will be discussed under four main headings. Thus, how the self-rewriting process takes place in these works will be revealed perceptibly.