Yöre dizilerindeki kültürel unsurların halk bilimsel açıdan incelenmesi

Abstract

Günümüzde kitle iletişim araçları birey ve toplum hayatının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Belirlediği içeriklerle siyasal, ekonomik ve sosyal hayata dokunan kitle iletişim araçlarının gelişmesi ve yaygınlaşması özellikle kültür üzerinde büyük etkilere neden olurken, icra ve aktarım gibi konularda çeşitli değişiklikler de meydana getirmiştir. Bu değişikliklerin meydana gelmesinde rol oynayan araçlardan biri de televizyondur. Televizyon, içinde bulunduğumuz dönemin en çok takip edilen kitle iletişim araçlarındandır. İzleyiciye sunduğu geniş ve farklı tür yayınlar ile dikkat çekmekte ve bireylerin kendi yaşamları ile ilişkilendirme yapmalarına olanak sağlamaktadır. Bu ilişkilendirmeler özellikle dizilerde meydana gelmektedir. Çünkü diziler farklı kesimlere hitap etmek için kurgulanır ve bu kurgu sırasında maddi ve görsel kültür, geleneksel müzik ve sözlü kültür ürünlerinden faydalanılır. Özellikle belirli bir yöreyi ve kültürü anlatan ya da hâkim bir kültür havzasının bulunduğu yörede çekilen televizyon dizilerinde yerli ve milli, sözlü ve maddi halk kültürü unsurlarıyla karşılaşılabilmektedir. Televizyonun yaygınlaşmasıyla birlikte birincil sözlü kültür ortamı yerini ikincil sözlü kültür ortamına bırakmıştır. Bu kayma sonucunda dinlemeye alışkın sözlü kültür toplumu izlemeye yönelmiş ve hikâyelerin yerini diziler almıştır. Böylece kültür aktarımı, sosyal çevreler ile değil diziler ile sağlanmaya başlanmıştır. Günümüz şehir hayatının şartları ve teknolojinin gelişimi düşünüldüğünde aktarımdaki bu dönüşümün çağın getirdiği bir zorunluluk olduğu düşünülebilir. Günümüz dünyasında kültür aktarımı görevini kitle iletişim araçlarına bırakan sebeplerden bazıları olarak aile yapısı ve çevre ilişkilerindeki değişim sayılabilir. Dizilerde yer alan kültürel unsurları kültür aktarımı ve farklı yaşlardan ve sosyal çevrelerden insanların, çeşitli yöreler hakkında fikir sahibi olmasına olanak sağlamasının yanı sıra, mekân ve bölge tanıtımına da katkı sağlayabilir. Kültür aktarımında zamanla yaşanan bu değişiklikleri olumsuz yönde algılamak yerine, değişikliklerin kültürün çıkarları doğrultusunda kullanıldığında olumlu yönde katkı sağlayacağı düşünülebilir. Bu düşünce doğrultusunda bu çalışmada Türk televizyon dizileri incelenmiş (örn. Sevdaluk, Kuzey Yıldızı "İlk Aşk", Sen Anlat Karadeniz, Ege'nin Hamsisi, Yeni Gelin, Yeşil Deniz, Hercai, Yabancı Damat, Sıla ve Gönül Dağı), bu dizilerde ele alınan başlıca halk bilimsel unsurların belirlenmesi, bu unsurların kurguda nasıl ele alındığının incelenmesi ve dizilerin kültür aktarımına katkısı olup olmadığının saptanması amaçlanmıştır. Elde edilen veriler, Sedat Veyis Örnek, Erman Artun ve İsmail Güleç tarafından halk bilimi unsurlarını konusunda belirlenmiş başlıklar incelenerek oluşturulan şablon ışığında incelenmiştir. Sonrasında doküman analizi yöntemi kullanılarak dizilerdeki unsurlar belirlenmiş ve kültür aktarımına katkı sağlayıp sağlamadıkları incelenmiştir.

Today the mass media is an inseparable part of individuals' and society's daily life. Touching political, economic, and social life with its specific contents, improvement and widespread of the mass media not only have a huge impact especially on the culture but also have made several changes in the norms such as how to perform and cultural transmission. One of the main tools that have made such changes is the television. In today's world, television is one of the most commonly used mass media tools. Thanks to the broad and various options that are offered to the audience, television attracts attention and enables individuals to make associations with their lives. Such associations especially occur through television series. Because, television series are fictionalized for reaching different groups of people and such fictions benefit from the goods of material and visual culture, traditional music and oral culture. Especially in the television series that describes a unique region and culture or a specific regional culture, one can encounter local, national, oral, and material folk cultural motifs. With the widespread of television, primary oral culture has been replaced with secondary oral culture. Due to this shift, the society that got used to the oral culture turned its steps towards 'watching' and stories have been replaced with television series. Thus, cultural transmission has been started to take place within the television series rather than the social environment. Considering today's conditions of urban life and the improvements in technology, this new way of transmission can be thought inevitable. Some of the factors that leave the mission of cultural transmission to the mass media might be the changes in the family structure and relationship with the environment. Cultural elements in the television series not only enable cultural transmission and informing people from different ages and social environments about several regions but also can contribute to the promotion of the environment and the region. Rather than considering the changes in cultural transmission in time with a negative perspective, it can be said that, if used in the interest of the culture, it might indeed provide a positive impact. Within this perspective, in this current study, investigating Turkish television series (e.g. Sevdaluk, Kuzey Yıldızı "İlk Aşk", Sen Anlat Karadeniz, Ege'nin Hamsisi, Yeni Gelin, Yeşil Deniz, Hercai, Yabancı Damat, Sıla, and Gönül Dağı) it was aimed to determine the elements of folk culture, how these elements were integrated into the fiction and whether these series contribute to the cultural transmission. The data was interpreted through creating a relevant frame in the light of the main themes determined by Sedat Veyis Örnek, Erman Artun, and İsmail Güleç. Through the document analysis method, the elements of the television series were identified and their contribution to the cultural transmission was examined.