Kentsel dış mekânda kadın: Bolu-Mudurnu yerleşimi örneği

Abstract

Cinsiyet kalıpları ve geleneksel yaşam biçimlerinin sebep olduğu cinsiyete dayalı iş bölümleri mekânların “eril” bir görünüm kazanmasına neden olmuştur. Bu eril görünümler kadının mekân kullanımında olumsuz etkiler yaratarak, mekân kullanımların toplumsal kalıplar dahilinde şekillenmesiyle sonuçlanmıştır. Bu durum benzer mekânların farklı cinsiyetteki bireylere değişik duygular (korku, baskı, özgürlük, güven) yaşatmasına neden olmuştur. Mekânları toplumun onayladığı şekilde deneyimlemek zorunda kalan kadınlar değişen dünya koşullarında çeşitli kuruluşlar aracılığıyla haklarını aramışlardır; ancak mekân kullanımlarını destekleyen birtakım haklara kavuşsalar da ülkemiz bu konuda hâlâ yeteri kadar ilerleyememiştir. Ülkemizde kadın-erkek eşitliğinin tam anlamıyla sağlanabilmesinde, kadınların mekânsal farkındalıklarının artırılması ve kamusal alanlardaki yerlerine sahip çıkmalarının önem taşıdığı düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı, Bolu İli Mudurnu İlçesi’nde yaşayan kadınların mekânı ne kadar eşit/verimli kullandıklarının belirlenmesi ve bu kapsamda, Kadın Dostu Kent (KDK) Tasarım-Planlama Ölçütleri doğrultusunda ilçenin kamusal mekânlarındaki eşitsizlikleri telafi edeceği düşünülen önerilerin geliştirilmesi olarak belirlenmiştir. 2015 yılından itiberen Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization- UNESCO)’nün Dünya Miras Alanları Geçici Listesi’nde “Tarihi Ahi Kenti Mudurnu” başlığı ile yer alan ve 2018 yılında Türkiye’nin 15. Sakin Şehri ilan edilen Mudurnu İlçesi’nin sahip olduğu doğal ve kültürel değerlerin uluslararası kuruluşlar tarafından onaylanması, kadının ilçedeki aktif davranışları (kadın esnaf sayısının fazlalığı, el sanatlarının yaygınlığı ve gerçekleştirilen analizler) ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından 2018 yılında kadın güçlenme potansiyelinin yüksek olduğunun tespit edilmesi gibi durumlar araştırmanının çıkış noktasını oluşturmuştur. Bu çalışmanın kadın-erkek eşitliği ve mekânsal planlamaya ilişkin literatüre kadın ve mekân kullanımı konusunda katkı sunacağı, çalışmadan elde edilen sonuçların Mudurnu İlçesi’nin gelişimi hususunda yararlı olacağı ve benzer alanlar için de örnek teşkil edeceği düşünülmektedir.

Gender patterns and gender-based work distribution of traditional lifestyle have caused spaces to have a “masculine” appearance, which has negatively influenced women’s use of spaces, and led the use of spaces to be shaped based on social patterns. Hence, male and female users may experience different emotions such as fear, pressure, freedom, or security in the same space. Forced to experience spaces in a way deemed suitable by the society, women have sought to claim their rights through various institutions, yet the rights they have been granted that support their use of spaces have so far been far from satisfactory in our country. It is thought that, to ensure gender equality in its fullest sense in our country, it is of importance that women’s spatial awareness be raised and they protect their place in so-called public spaces. This study aims to determine the extent to which women living in the Mudurnu town of the province of Bolu use spaces equally/efficiently and to put forward suggestions that are aimed at eliminating inequalities in the public spaces of the town in accordance with the Design-Planning Criteria of Women Friendly Cities (WFC). This study originated from various facts such as that the town of Mudurnu has been included in the Tentative List of World Heritage of United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) under the name of “Historic Guild Town of Mudurnu” since 2015 and it was announced as the 15th Cittaslow of Turkey in 2018, which are factors that point to the international recognition of the natural and cultural values of the town, that women are active in terms of their sheer numbers in businesses as well as their broad participation in handcrafts that are widely practiced in the town, and that the Economic Policy Research Foundation of Turkey found that the female empowerment potential in the town to be high in 2018. It is hoped that this study could contribute to the relevant literature on gender equality and spatial planning in the domains of women and spatial use and that the findings could prove beneficial in the development of the town of Mudurnu as well as setting an example for spaces with similar attributes.