Step bölgede mammalia sınıfı yaban hayvanları ile araç çarpışmalarının modellenmesi : Kırıkkale-Çankırı karayolu örneği

Abstract

Ulaşım yapılarının yaban hayatı üzerindeki negatif etkileri dünya genelinde hızla artmaktadır. Ulaşım yapıları sadece yaban hayvanı - araç çarpışmaları (YHAÇ) sonucunda hayvanların ölmesine değil ayrıca başta habitatların parçalanması olmak üzere, arazi dönüşümleri, yerleşim yoğunlaşması, kirlilik ve gürültü gibi zararlara da yol açmaktadır. Bununla birlikte, araç kazaları sonucunda insanlar için maddi ve ölümlü sonuçlar ortaya çıkmaktadır. YHAÇ’ların azaltılması için dünya genelinde uygulanan birçok metod bulunmaktadır. Sıcak noktaların belirlenmesi ve ilgili modellemeler bu konuda alınabilecek önlemlerin mekansal olarak nasıl planlanması gerektiğine dair kullanılan en önemli yöntemlerdir. Kırıkkale-Çankırı Karayolu’nda gerçekleştirilen çalışmada i) YHAÇ sonucunda ölen orta ve büyük memeli yaban hayvanı tür ve sayılarının belirlenmesi, ii) YHAÇ sonucunda meydana gelen kazalara ait zamansal ve mesafe özelliklerin analiz edilmesi iii) YHAÇ sonucunda meydana gelen kazalara ait sıcak noktaların belirlenmesi, iv) YHAÇ üzerinde etkili olabilecek yol ve peyzaj özelliklerinin modellenmesi ve v) Kırıkkale-Çankırı Karayolu’nda YHAÇ çarpışması sonucu meydana gelen kazaların azaltılması için çözüm önerileri sunulması hedeflenmiştir. Bu amaç için çalışma süresi boyunca haftada en az bir kere yol üzerindeki YHAÇ sonucu meydana gelmiş ölümlere ait veriler toplanmıştır. YHAÇ yerlerine ait sıcak noktalar CrimeStat3 yazılımında nüve yoğunluk haritaları oluşturularak ve CBS’de ilgili analizler yapılarak incelenmiştir. Kazaların olduğu noktalaraait peyzaj ve yol özelliklerine ait değişkenler arazi ölçümü, hava fotoğrafı ve uydu görüntülerinden elde edilen verilerin istatistik analizleri yapılmış ve logit regresyon yöntemi ile modellenmiştir. Kırıkkale-Çankırı Karayolu’nda Mayıs 2014-Mayıs 2018 tarihleri arasında gerçekleştirilen çalışmada araç çarpması sonucunda 9 türden 389 adet orta ve büyük memeli yaban hayvanı kaydedilmiştir. En fazla ölüm 182 adet ile kirpi (Erinaceus concolor)’de olmuştur. Bütün kazaları içeren sıcak noktalar haritasında üç adet çok yüksek yoğunlukta, iki adet yüksek yoğunlukta ve dört adette orta yoğunlukta kümelenme meydana geldiği görülmüştür. Kurulan modelin kaza olan noktaları tahmin etme başarısı %69 gibi yüksek bir orana ulaşmıştır. Modele göre yol hacmi ve yol genişliği olasılık değişimleri yüksektir. Yani yol hacmi ve yol genişliği arttıkça kaza olma olasılığı da artmaktadır. Bu kazaların nerelerde, ne zaman ve ne sıklıkta olduğunun belirlenmesi, hem kazaların azaltılması hem de yaban hayvanlarının göç hareketlerinin güvenli bir şekilde sağlanmasına yönelik doğru stratejilerin alınmasında önem arzetmektedir. Model sonuçlarının yaygınlaştırılması ile farklı alanlardaki habitat parçalanmaları arasındaki yaban hayvanı geçişlerinin daha güvenli bir şekilde olması için alınması gereken önlemlerin en doğru yerlerde alınması sağlanacaktır. Bu yolla biyolojik çeşitliliğin korunmasında ve ölümlerin azaltılmasında önemli katkılar sağlanacaktır. Buna ilave olarak, kazalar sonucu meydana gelen insan ölümleri ve maddi hasarların azaltılması da mümkün olabilecektir. Sonuç olarak, alınacak her önlem veya yapılacak her türlü yapı ekonomik ve ekolojik bir sonuç ortaya çıkaracaktır. Doğru yere yapılacak her türlü önlem ekonomik olarak bir kazanç olurken, yanlış yapılan her yatırım ekonomik bir kayıp olarak karşımıza çıkacaktır.

The negative effects of transportation structures on wildlife are increasing rapidly throughout the whole world. Transportation structures not only result in animal deaths as a result of wildlife - vehicle collisions (WVC), but also bring damages such as fragmentation of habitats, land use change, density of settlement, pollution and noise. As a result of vehicle collision, material and mortal consequences for people are emerging. There are many methods applied worldwide to reduce wildlife-vehicle collisions. Identification of hot spots and related models are the most important methods of how to plan the measures spatially. The basic aims of thesis, which is conducted on the Kırıkkale-Çankırı Highway, are the following: i) identificate of the locations of the WVC events, ii) analyzed the temporal and distance characteristics of the accident that took place in the result of WVC, iii) identificate of hot spots, iv) modeling the effects of landscape and traffic characteristics on accidents and v) present a solution proposal for the mitigation of accidents. For this purpose, data were collected at least once a week for the deaths from the WVC on the road during the project period. The hotspots of WVC sites were generated by CrimeStat3 software and were in GIS. Variables related to the WVC event points were statistically analyzed by using the data obtained from land survey, aerial photographs and satellite images, and then modeled with logit regression approach. For the study carried out between May 2014 and May 2018 at Kırıkkale-Çankırı Highway, 389 medium and large mammal wild animals of 9 species were recorded. The maximum number of deaths was 182 in the hedgehog (Erinaceus concolor). There were three very high density, two high density and four average medium density clusters in the hot spots map that contains all the accidents. The model has achieved a high rate of 69% to predict accidental points. The model shows that for all species the probability of a fatal accident increases as the traffic volume and road width increases. Determining where, when and how often these accidents occur are important means of reducing both the accidents and the correct strategies for ensuring the migratory movements of wild animals. The dissemination of the model results and the safeguarding of wildlife transitions between habitat fragments in different areas will ensure that the precautions to be taken are taken in the right places. The results of the study will provide significant contributions to the conservation of biological diversity and the reduction of mortality. In addition, it may be possible to reduce human casualties and property damage resulting from accidents. As a result, every measure to be taken, or any structure to be built, will produce economic and ecological results. Any precautions to be taken in the right place will be economically profitable, but every misplaced investment will result in an economic loss.