Hızlı kentleşmenin doğala yakın ve kültürel habitatlara etkisinin değerlendirilmesi: Ankara ili Bağlıca ve Yapracık yerleşimleri örneği

Abstract

Günümüzde nüfus artışına paralel olarak, ulaşım ağlarının ve teknolojinin gelişmeye devam etmesi kentleşme sürecini hızlandırmıştır. Bu sebeple kentler, kent merkezlerinin dışındaki alanlara doğru bir yayılma göstermiştir. Hızlı kentleşme, açık alanların azalmasına, tarım topraklarının amaçları dışında kullanılmasına, önemli flora ve fauna alanlarının tehlike altına girmesine, doğal ve kültürel yaşam alanlarının parçalanarak küçülmesine ve çevre koruma açısından ciddi sorunlara yol açmıştır. Ankara İli'nde hızlı kentleşmenin en yoğun yaşandığı bölge olan, Güneybatı Planlama Bölgesinde yer alan Yapracık ve Bağlıca yerleşimleri araştırma alanı olarak seçilmiştir. Araştırma alanına ait biyofiziksel ve kültürel peyzaj özellikleri tanımlandıktan sonra, 3 ana başlık altında araştırma yöntemi açıklanmıştır: Bunlar verilerin toplanması, verilerin değerlendirilmesi ve analizi ile verilere ait sonuç ve önerilerin sunulmasıdır. Veriler toplanırken, arazide yapılan sörvey çalışmaları, fotoğraf ve notlar ile anket çalışmalarından yararlanılmıştır. Verilerin değerlendirmesi, güncel alan kullanım haritasının hazırlanması, araştırma alanına özgü habitat karakteristiklerinin tanımlanması ve hızlı kentleşmenin habitat üzerindeki etkilerinin tanımlanması ile gerçekleştirilmiştir. Alandaki güncel kentsel alan kullanım haritası kentsel habitat karakteristikleri için gerekli tüm sayısal verilerin hazırlanması ArcMap 10.2 programı kullanılarak haritalanmış ve değerlendirilmiştir. Habitat karakteristikleri ve alan kullanım sınıflandırması, peyzaja özgü fotoğraflar, arazi çalışmaları, yazılı kaynaklar, sayısal harita ve planlar göz önünde bulundurularak yapılmıştır. Güncel alan kullanım haritasına göre tarım alanlarının çoğunlukta olduğu görülmektedir. Bunu yerleşim alanları takip etmektedir. Ulaşım ağları, orman alanları, maden alanları, askeri alan, sanayi tesisleri ve eğitim alanları diğer alan kullanımlarıdır. Elde edilen verilerin analizi sonucu araştırma alanındaki habitatlar, 9 ana ve 27 alt başlık altında sınıflandırılmıştır. Alanda yer alan ana habitatlar, tarım alanları, tarım alanları sınırındaki ağaçlıklar ve çit bitkileri, yaprağını döken kalıntı ağaç toplulukları ve iğne yapraklı ağaçlandırma alanları, dere zonu, ulaşım zonu, maden alanları, yerleşim alanları, sanayi alanları, eğitim alanları olarak sınıflandırılmıştır. Araştırmada hızlı kentleşmenin habitatlara olan etkileri belirlenirken, arazi çalışmaları, güncel alan kullanımı ve habitat karakteristiklerine ait verilerin analizine ek olarak, GZFT ve anket çalışmasından faydanılmıştır. Yapracık ve Bağlıca yerleşimlerinde yaşayan 96 kişi ile anket çalışması yapılmıştır.

Development in transportation network and technology, as well as the increase in population, has accelerated the urbanization process. Therefore, cities expand to the areas outside the city centers. Rapid urbanization has led to the decrease in open spaces, misuse of agricultural lands, jeopardizing the flora and fauna, fragmentation and reduction in natural and cultural habitats, and severe problems on environmental protection. Bağlıca and Yapracık neighborhoods which are addressed in the southwest planning region, and is the most intense region of rapid urbanization in Ankara Province, was chosen as a research area. After determining the biophysical and cultural landscape characteristics of the research area, research method was explained under three main titles: data collecting, evaluation and analysis of the data, and presentation of the results of the analysis and recommendations. Data was obtained through photographs, notes, questionnaire, and surveys in the field. By preparing current land use maps, defining habitat characteristics of the research area, and determining the effects of rapid urbanization on the habitat, the evaluation was carried out. Current urban land use map was prepared by overlapping the maps obtained through ArcMap 10.2. Habitat characteristics and land use classification were made by taking landscape specific photographs, field studies, written resources, digital maps and plans into consideration. According to the land use map, it seen that the agricultural areas are in the majority. This is followed by residential areas. Transportation networks, forest areas, mining areas, military areas, industrial areas and training areas are other areas uses. As a result of the analysis of the data obtained, the habitats in the research area were classified under 9 main and 27 sub-headings: Main habitats in the area, agricultural areas, woodlands and hedge plants on the border of agricultural areas, deciduous residual tree communities and coniferous afforestation areas, river zone, transportation zone, mining areas, residential areas, industrial areas, education areas.