Geleneksel bilgi ve fikri mülkiyet çıkmazında biyokorsanlık sorunu

Abstract

Rio de Janerio’da 1992 yılında Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi’nde biyolojik çeşitliliğin azalışı önemli bir sorun olarak vurgulanmış ve bu kapsamda Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (BÇS) imzalanmıştır. Sözleşmenin en önemli özelliklerinden biri genetik kaynakların ve biyoçeşitliliğin sürdürülebilir kullanımından doğacak faydaların eşit ve adil paylaşılmasıdır. Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Anlaşması (TRIPS) ise Dünya’da minimum patent standartları sağlayan en radikal ve sıkı uluslararası yasal araçlardandır. TRIPS ile beraber biyolojik kaynakların, yaşam formlarının özel mülkiyete devrini hızlandıran bir süreç yaşanmaktadır. Bu kapsamda gelişmiş ülkelerdeki çok uluslu şirketler tarafından gelişmekte olan ülkelerdeki yerli halkların geleneksel bilgileri, genetik kaynakları, tohum ve bitki hakkındaki yüzyıllara dayanan birikimleri, izinsiz ve tazminat ödenmeksizin patent aracılığıyla mülkiyete dönüştürmeleri “biyokorsanlık” olarak tanımlanmaktadır. Gelişmiş ülkeler, yenilik ve buluş süreçlerine katkı sunmak amacıyla patentleri teşvik ederken gelişmekte olan ülkeler ise biyolojik kaynakların, genetik kaynakların patentlerine yönelik fayda yaklaşımı kapsamında çözüm önerileri getirmektedir. Dolayısıyla biyokorsanlık, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında politik mücadele alanlarından birisi olmuştur. Bu çalışmada biyokorsanlık sorununu ortaya çıkaran faktörleri, kavramsal tartışması ve popüler patent davaları üzerinden biyokorsanlık açıklanmaya çalışılacaktır. Çalışmanın yöntemi, literatür taramasına dayalıdır. Sonuç olarak bu çalışma, biyokorsanlık hakkında uluslararası sözleşmeler ve müzakerelerde bir uzlaşı sağlanamadığı ve bu soruna çözüm olarak ulusal yasalardaki mevzuat düzenlemesinin ötesinde Kuzey ve Güney ülkeleri arasındaki işbirliğine dayalı gerçekleşebileceğini ileri sürmektedir.

At the World Sustainable Development Summit in Rio de Janeiro in 1992, the reduction of biodiversity was highlighted as an important problem, and in this context, the Convention on Biodiversity (BCS) was signed. One of the most important features of the convention is the equal and fair sharing of the benefits arising from the sustainable use of genetic resources and biodiversity. Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rigths (TRIPS) is one of the most radical and stringent international legal instruments that provide minimum patent standards in the world. Along with TRIPS, there is a process that accelerates the transfer of biological resources and life forms to private ownership. In this context, the traditional knowledge of indigenous peoples in developed countries by multinational companies in developing countries, genetic resources, seeds and plants for centuries about savings, without compensation and the permission of the patent ownership through transformations “biopiracy” is defined as. Developed countries encourage patents in order to contribute to innovation and invention processes, while developing countries offer solutions within the framework of the benefit approach to patents of biological resources and genetic resources. Therefore, biopiracy, has been one of the areas of political struggle between developed and developing countries. In this study, it will be attempted to explain the factors that cause the problem of biopiracy, through its conceptual discussion and popular patent cases. The method of the study is based on literature review. As a result, this study suggests that a compromise cannot be reached in international conventions and negotiations on biopiracy, and that the solution to this problem can be based on cooperation between Northern and southern countries, beyond the regulation of legislation in national laws.