Türk gölge oyununda demonik varlıklar

Abstract

Türk halk tiyatrosunun bir dalı olan Karagöz, hayalî adı verilen sanatçı tarafından genellikle deriden yapılan çeşitli tasvirlerin perde arkasından oynatılıp seslendirilmesiyle ortaya çıkan bir gösteri sanatıdır. Türk gölge oyunu Karagöz, 17. yüzyıldan bugüne içinde var olduğu toplumun kültüründen beslenmiş ve dönemin sosyo-kültürel, siyasi, ekonomik ve dinî birçok konuyu işlemiştir. Bu nedenle Karagöz oyunlarında sıkça yer alan halk bilgisi ürünlerinin incelenmesinin yanı sıra demonların da var olduğu ve açığa çıkarılması için Karagöz oyun metinlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Demon, olağanüstü varlık ya da ruh, insanlar ve tanrılar arasındaki aracı ruh olarak tanımlanmaktadır. Demonoloji de demonları inceleyen bilim dalı olup mitolojinin de çalışma alanlarından biridir. Bu çalışmada Türk gölge oyunu metinlerinde yer alan demonlar ile ilgili birikimin tespit edilmesi ve çözümlenmesini amaçlanmaktadır. Buradan hareketle Karagöz perdesinde yer alan demonları tanımlama, oyun içindeki rollerini çözümleme, tasvirlerini görme ve metin içindeki özellik ve işlevleri açıklanarak konu özelinde bilgi birikimi sağlanacaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmada eski ve yeni gölge oyunu metinlerini içeren on bir kitap esas alınmış, 143 oyun metni ve Karagöz sanatçısı Cengiz Özek'in repertuarında yer alan 3 oyun olmak üzere toplam 146 oyun incelenmiştir. Bunlar sırasıyla şunlardır: Cevdet Kudret'in üç ciltlik Karagöz kitabı, Ünver Oral'a ait Bilgilerle Günümüzden Karagöz Oyunları 1, 2, 3 adlı eserleri, Dünden Bugüne Karagöz Oyunları, Karagöz Oyunları -1- Kâr-ı Kadim, Karagöz Oyunları -2- Nev-i İcâd, Karagöz Oyunları -3- Yeni ve Karagöz Oyunları adlı kitaplardır. Üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, gölge oyunu ve Türk gölge oyunu hakkında genel bilgiye yer verilmiştir. İkinci bölümde Türk gölge oyununun mitoloji ile ilişkisine değinilerek oyunlarda yer alan mitik göstermeliklere yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise, Karagöz oyunları metinlerinde yer alan demonik varlıklar olan Azrail, cadı/câzû, canavar, cin, deniz kızı, ejderha, simurg/Senkimsin, şahmeran, şeytan, yedi başlı ejder, yılan ve zebani gibi varlıklardan bahsedilmiştir. Çalışmanın sonunda Türk gölge oyununda demonik varlıkların mevcudiyetini sürdürdüğü ve aynı zamanda incelenen eski ve yeni Karagöz oyunları metinlerinden hareketle, kültürel bellekle aktarımının gerçekleştiği tespit edilmiştir.

Karagöz, which is a branch of Turkish folk theater, usually performed by playing and vocalizing various depictions made of leather from behind the scenes who was made by an artist called Hayalî is a performing art.Turkish galanty show Karagöz has existed in it from the 17th century to the present fed by the culture of the society and It handled many socio- cultural, political, economic and religious subjects. Therefore, the folk who frequently take part in Karagöz plays examination of knowledge products as well as Karagöz play texts were purposed for the existence and revealing of demons. Demon, supernatural being or spirit, intermediary spirit between humans and Gods is defined. Demonology is also a science that works, demons also one of the fields study research area of mythology. In this work, demons in Turkish galanty show texts it is aimed to identify and analyze the accumulation related to the subject. From this point of view, defining the demons in the Karagöz play, analyzing their role in the play, to see descriptions and features and functions in the text will be explained and information will be provided on the subject. One of the qualitative research methods, document analysis method was used in the work. In this work Eleven books containing the old and new Galanty Show texts that we will examine are based on, 143 plays and A total of and 3 plays in the repertoire of Karagöz artist Cengiz Özek were examined. These are as follows; Cevdet Kudret's three volumes Karagöz book, Karagöz Plays From Today With The Information Of Ünver Oral 1, 2, 3, From yesterday Karagöz plays to Today, Karagöz plays -1- Kâr-ı Kadim, Karagöz plays -2- Nev-I İcâd, Karagöz plays -3- New and Karagöz plays are the books. In the first part of the consisting work of three parts general information about Galanty show and Turkish Galanty show is given. In the second part, the relation of Turkish Galanty show with mythology and the mythical symbols are included. In the third part, Karagöz plays are included in the texts Azrael, witch/Cazû, monster, genie, mermaid, dragon, simurg/Senkimsin, şahmeran, devil, seven-headed dragon, snake and demon. At the end of the work, Demonic beings continue to exist in the Turkish galanty show and at the same time culturally based on the old and new Karagöz plays texts examined memory transfer has been detected.