Dinlediğini anlama ve hatrılama düzeyi bilgilendirici metin türlerine göre farklılaşmakta mıdır?

Abstract

Bireyin ilk öğrenme alanı olan ve bu yönüyle diğer dil becerilerine temel oluşturan dinleme, “öğretilebilir, geliştirilebilir, ölçülebilir ve değerlendirilebilir” olma özelliklerine karşın ihmal edilen bir beceri olarak nitelendirilmektedir. Dil becerilerinin mümkün olduğunca birbirine yakın oranda geliştirilmesi bir gerekliliktir. Buna rağmen dinleme becerisinin ihmal edilmesi, Türkçeye tam olarak hâkim olamayan bireylerin yetişmesine neden olmaktadır. Öte yandan okullarımızda dinleme eğitiminin sistematik olarak verildiği ve dinleme becerisini doğrudan geliştirecek etkinliklerin yapıldığını söylemek zordur. Araştırmalar dinleme eğitimi gibi bilgilendirici metinlerin de özellikle ilkokul ve ortaokul düzeyinde ihmal edildiğini ve bu metinlerin öyküleyici metinlere oranla çok daha az kullanıldığını ortaya koymaktadır. Farklı bilimsel çalışmalarda bilgilendirici metinlerin ders materyallerinde %15-30 arasında değişen bir orana sahip olduğu, bu oranın çok daha yüksek olması gerektiği ifade edilmektedir. İngilizce Dil Sanatları Devlet Ortak Standartları (The English Language Arts Common Core State Standards) öğrencilerin 4. sınıfa kadar okuma öğretiminde 50/50 oranla bilgilendirici ve öyküleyici metinlerin kullanılması gerektiğini savunmaktadır. Dinleme eğitiminde bilgilendirici metinlerin kullanılma oranına bakıldığında ise bu oranın çok daha düşük olduğu görülmektedir. Bu doğrultuda araştırmanın alt amacı dinleme öncesi, dinleme süreci ve dinleme sonrasında uygulanabilecek stratejileri öğrencilere öğreterek öğrencilerin dinleme metinlerinde bu stratejileri kullanmalarını sağlamaktır. Araştırmanın temel amacı ise beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama ve hatırlama düzeylerinin kronolojik sıralama, tanımlama/betimleme, karşılaştırma, sebep-sonuç ilişkisi kurma ve problem çözmeye dayalı bilgilendirici metin yapılarına göre farklılaşma durumunu belirlemektir. Beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama ve hatırlama düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesini amaçlayan bu çalışma tarama modeliyle desenlenmiştir. Araştırma, Bartın İl Millî Eğitim Müdürlüğüne bağlı ortaokullarda öğrenim gören 120 beşinci sınıf öğrencisiyle gerçekleştirilmiştir. Veriler, araştırmacı tarafından “Dinleme” öğrenme alanıyla ilgili kazanımlar incelenerek oluşturulan ve geçerlik-güvenirlik çalışması yapılan “Dinlediğini Anlama Başarı Testi” ile toplanmıştır. Bu kapsamda her bir yapıya yönelik olarak metinler oluşturulmuş ve bu metinler öğrencilere dinletilmiştir. Dinleme etkinliğinden sonra, araştırmacı tarafından geliştirilen “Dinlediğini Anlama Testi” ile öğrencilerin metinleri anlama düzeyleri belirlenmiştir. Verilerin analizinde IBM SPSS Statistics 20.0 programı kullanılmıştır. Metinlerin anlaşılma düzeyinin; akademik başarıya, metin türlerine ve cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için İlişkili Örneklemler İçin T-testi ve Tek Yönlü ANOVA istatistiklerinden yararlanılmıştır.