Etkili konuşma öz yeterlik ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması
Özet
Öğretmenlerin bildiklerini aktarmada, öğrencilerine rehberlik etmede en önemli rolü iletişim oluşturmaktadır. İletişimin temelinde ise etkili ve güzel konuşma vardır. Bu nedenle öğretmen adaylarına güzel, doğru ve etkili konuşma becerisi gibi birçok özelliğin kazandırılması gerekmektedir. Türkçe öğretimi özelinde bakıldığında ise konuşmanın Türkçe öğretiminin öğrenme alanlarından ve temel dil becerilerinden biri olduğu, öğrencilerin dilin farklı bağlamlarda aldığı görünümleri kavramalarında ve dil aracılığıyla kendilerini ifade etmelerinde oldukça önemli bir beceri olarak tanımlandığı görülmektedir. Konuşma becerisinin geliştirilmesi belli bir süreç gerektirmekte, bu süreçte de öğretmenin etkin rehberliği ve rol modelliği önemli görülmektedir. Bu sebeple üniversite yıllarında öğretmen adaylarının konuşma becerisinde yetkin hâle gelmeleri, öz yeterlik algılarının yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda belirlenen amaçlara ne derece ulaşıldığının süreç içerisinde belirlenmesine yardımcı olacak ölçme araçlarının geliştirilmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının etkili konuşma öz yeterlik düzeylerini belirleyecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırmanın çalışma evrenini 20162017 akademik yılı bahar döneminde Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise araştırmaya gönüllülük esasına göre katılan 351 öğretmen adayıdır. Çalışma kapsamında geliştirilen ölçeğin madde havuzu hazırlanırken Çintaş Yıldız ve Yavuz tarafından geliştirilen “Etkili Konuşma Ölçeği”nin maddeleri esas alınmakla birlikte literatür taraması yapılarak 36 maddelik 5’li likert tipi taslak ölçme aracı hazırlanmıştır. Taslak ölçme aracının uygulanmasında öğretmen adaylarına araştırma ve ölçek hakkında bilgi verilmiştir ve ön uygulama da her birey için yaklaşık 5 dakika sürmüştür. Ön uygulamalardan elde edilen veriler üzerinde yapılan ilk analizde KMO değerinin 0.933 ve Barlett testi sonucunun p=0.00 bulunması, örneklemin faktör analizi için uygun olduğunu ortaya koymuştur. Yapı geçerliğini ve yapının kaç faktörden oluştuğunu belirleyebilmek için maksimum olabilirlik yöntemi ve eğik döndürme (direct oblimin) kullanılarak açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Analiz sürecinde faktör yük değeri 0.29’un altında olan ve binişik olan 15 madde ölçekten çıkartılmıştır. Kalan 21 maddenin dört faktör altında toplandığı belirlenmiştir. Bu faktörler sırasıyla sunum öz yeterliği; ses öz yeterliği; üslup ve ifade öz yeterliği; dinleyicileri dikkate alma öz yeterliğidir. Faktörlerin açıkladıkları varyans yüzdeleri birinci faktörde 41.04, ikinci faktörde 6.40, üçüncü faktörde 5.58 ve dördüncü faktörde 5.178’dir. Açıklanan toplam varyans ise 58.200 olarak belirlenmiştir. Çok faktörlü ölçeklerde açıklanan varyansın %40 ile %60 arasında olması yeterlidir. Yapılan faktör analizi sonucunda birinci faktörde 5, ikinci faktörde 5, üçüncü faktörde 5 ve dördüncü faktörde 6 madde olarak dağılan maddelerin faktör yük değerleri 0.29 ile 0.96 arasında değişmektedir. Oluşturulan 4 boyutlu ölçek, doğrulayıcı faktör analizi ile test edilmiştir. Analiz sonucunda Ki-Kare (=328.95, p=.000, sd=183) değeri başta olmak üzere uyum indeksleri (RMR=0.037, SRMR=0.044, GFI=0.92, AGFI=0.90, RMSEA=0.048) modelin mükemmel uyum göstermediğine işaret etmektedir. Kurulan modelin güvenirliğini incelemek amacıyla her alt boyutun ve ölçeğin tamamının Cronbach alfa değerleri hesaplanmıştır. Ayrıca ölçekte yer alan maddelerin kişileri ne derece ayırt ettiğini incelemek amacıyla, %27’lik alt üst grupların ortalamaları arası t-testi yapılmıştır. Ayrıca test maddelerinden alınan puanlar ile testin toplam puanı arasındaki ilişkiyi açıklayabilmek için madde-toplam test korelasyonu yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda ölçeğin yüksek düzeyde güvenilir olduğu, ölçülmek istenen davranışı sergileyenler ve sergilemeyenleri ayırt edebildiği tespit edilmiştir.
