Türkiye'de somut olmayan kültürel miras ve bunun sosyal bilgiler ders kitaplarına yansıması

Abstract

Eğitimin temel amaçlarından birisi de Millî Eğitim Temel Kanunu 2. Maddesinde belirtildiği üzere ‘’… Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren…’’ bireyler yetiştirilmesi ve kültürün yeni kuşaklara aktarımının sağlanmasıdır (http://mevzuat.meb.gov.tr). Sosyal bilgiler dersi milli değerlerin aktarımını sağlayan ilköğretim düzeyinde verilen en önemli derslerden biridir. Bu çalışmada kültürün bir parçası olan somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) ve sosyal bilgiler ders kitaplarının SOKÜM açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel betimsel araştırma yaklaşımına dayalı olarak “doküman incelemesi” kullanılmıştır. Araştırmada veri kaynağı olarak uygulanmakta olan İlköğretim 4,5, 6 ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programları (MEB, 2012) temel alınmıştır. Araştırma bulgularına göre, 4., 5. ve 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında SOKÜM öğelerine daha çok 2. ünitede yer verilmiştir. 7. Sınıf ders kitabında ise 3. Ünitede yoğun olarak ele alınmıştır. Sınıflar düzeyinde somut olmayan SOKÜM konularına yer verme durumları açısından ders kitapları incelendiğinde en zengin içeriğe 5.sınıf ders kitabının sahibi olduğu görülmektedir. Buna göre 5. Sınıf ders kitabı 21, 4. ve 7. Sınıf ders kitabı 15, 6. Sınıf ders kitabı ise 11 SOKÜM öğesi ile ilgili bilgi vermektedir. Ünitelere göre içerik dağılımına bakıldığında ise 4. ve 5. Sınıflarda 2. Ünite, 6. ve 7. Sınıfta ise 3. ünitelerin SOKÜM öğelerine yoğun olarak yer verdiği görülmektedir. Tüm ders kitaplarının bazı ünitelerinde ise hiçbir SOKÜM öğesine yer verilmemiştir. Araştırma sonuçlarına göre, somut olmayan kültürel mirasla ilişkili kazanımların toplam kazanım sayısına oranına bakıldığında kazanımların %20’sinin somut olmayan kültürel mirasla ilişkili olduğu görülmüştür. Bu bağlamda Sosyal Bilgiler Öğretim Programının öğrencilerin gelişim düzeyine uygun biçimde somut olmayan kültürel mirasın öğretimine katkı sağlamayı amaçladığı söylenebilir. Sosyal bilgiler ders kitapları, SOKÜM öğelerine yer verilme durumu açısından değerlendirildiğinde ise SOKÜM öğelerinden bazılarına hiç yer verilmediği görülmektedir. Bazılarına ise çok az değinilmiştir. Örneğin, 4., 6., ve 7. Sınıf ders kitaplarında Doğa ve Evren Üzerine Uygulamalar kategorisinde hiçbir kültürel öğeye yer verilmemiştir. Bu açıdan değerlendirildiğinde alt sınıflarda öğrenilen bazı konuların üst sınıflarda pekiştirilmediği görülmektedir. Bu konuyla ilgili kazanımların elde edilmesinde olumsuz bir durum olarak değerlendirilebilir. Çalışmaya ait bulgu ve sonuçların tamamına tam metinde yer verilecektir.