Türkiye'deki bazı karakavak (Populus nigra L.) klonlarının morfolojik çeşitliliği üzerine araştırmalar

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'nin farklı bölgelerinden seçilmiş olan 29 adet karakavak klonu kullanılmıştır. Her klondan 8 birey ve her bir bireyden ise 12 adet yaprak örneği ölçülmüştür. Klonlar arasındaki varyasyon ve klon ayırt etmede en etkili faktörleri tespit etmek amacıyla klonlara ait büyüme (çap, boy), dış morfolojik (gövde formu, dallanma indeksi, lider sürgün etkinliği, tepetacı) ve 7 adet yaprak özelliği olmak üzere 14 karakter incelenmiştir. İncelenen morfolojik karakterler, Yeni Bitki Türleri Koruma Birliği (UPOV) ve Uluslararası Kavak Komisyonu (IPC) kriterlerine göre belirlenmiştir.Klonlar arasındaki çeşitliliği belirlemek amacıyla varyans analizi uygulanmıştır. Klonları ayırt etmede en etkili faktörleri tespit etmek ve klonları gruplamak için çok boyutlu istatistik analiz yöntemleri (faktör analizi, ayırma analizi ve kümeleme analizi) kullanılmıştır. Klonlara uygulanan varyans analizi sonucunda, çap, gövde formu, tepetacı ve yaprak şekline ait ölçülen karakterlerin her birinde anlamlı derecede farklılıklar tespit edilmiştir. Faktör analizi sonucunda, klonları morfolojik olarak ayırmada en etkili faktörlerin petiol uzunluğu, yaprak ayası, büyüme ve lider sürgün etkinliği isimli 4 faktör belirlenmiştir. Bu faktörler dikkate alınarak yapılan ayırma analizinde klonlar 3 gruba ayrılmıştır. Tüm karakterlerin kullanılmasıyla yapılan kümeleme analizinde de klonla 3 ana grup oluşturmuştur. Ayırma ve kümeleme analizleri sonucunda oluşan grupların birbiriyle örtüşmediği görülmüştür. Karakavak klonlarını ayırt etmek için morfolojik analizlerin tek başına yetersiz kaldığı görülmüştür. Klon bazında yapılacak olan ayırma çalışmalarında morfolojik analizler ile birlikte moleküler düzeyde çalışmalar yapılmasının uygun olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

In this study, variation of 29 black poplar clones that originated from different part of Turkey were investigated. between clones From each clone 8 individual and from each individual 12 leaf evaluated. Variation and effective factors for discriminating clones were examined by using 14 characters which are growth (height, diameter) external morphological characters (stem form, branchiness, apical dominance and crown shape) and 7 different leaf characters. Morphological characterization determined according to The International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV) and International Poplar Commission (IPC) criterions. In order to evaluate degree of variability between clones, analysis of variance was applied. Multivariate analyses (factor analysis, discriminat analysis and hierarchical cluster analysis) used for determine the most effective traits that can be used for clone discrimination and grouping clones. According to result of variance analysis, diameter, stem form, crown shape and seven leaf character show significant differences among clones. As the result of factor analysis made for black poplar clones, petiole length, leaf blade, diameter and apical dominance characters are effective for clone discrimination. Considering these 4 factors, discriminat analysis applied to the clones and three groups of clones were separated. However, by using all characters similarities of clones were investigated by cluster analysis. Result of cluster analysis show three main groups. The results of analysis show that, morphological characters that used in this study are not inadequate for completely discrimination of black poplar clones.Therefore molecular and morphological studies can use together for discriminating of clones.