Türkiye sulak alanlar arazi örtü/kullanım değişimlerinin arazi tahribatının dengelenmesi kapsamında izlenmesi ve değerlendirilmesi

Abstract

Sulak alanlar sağladığı hizmetler (gıda, tatlı su, genetik materyal vb.), düzenleyici hizmetleri (iklim, su akış rejimi, erozyon, doğal afet, tozlaşma vb.), kültürel hizmetleri (rekreasyon, estetik, eğitim vb.) ve destekleyici hizmetler (toprak oluşumu, besin döngüsü vb.) düşünüldüğünde önemli bir kavramdır. Sulak alanlara yönelik en büyük tehdit ise sulak alanların tahribi ve alansal bakımından azalmalarıdır. Bu nedenle yapılacak izleme ve değerlendirme çalışmaları sulak alanlar için oluşturulacak yönetim ve politikalar için önemlidir. Bu amaçla gerçekleştirilecek tezin amacı, Türkiye resmi sulak alanlar arazi kullanım değişimlerinin 2000 yılından günümüze değişimlerini izlenmesi ve değerlendirilmesini kapsamaktadır. Bu amaçla yapılacak çalışmanın önemi ise; arazi tahribatının dengelenmesine yönelik sulak alan ve yakın çevresindeki değişimlere göre risk değerlendirilmesine yapılarak, arazi değişimi özelinde alınacak önlemlere ilişkin altlık bilgilerin oluşturulması ve politikaların önerilmesine yardımcı olmaktır. Çalışmada ücretsiz bir arazi izleme değerlendirme yazılımı olan Collect Earth yazılımı kullanılacaktır. İlk olarak FAO tarafından kullanılan Collect Earth çok amaçlı arazi izleme ve değerlendirme aracıdır. Çalışma Tarım ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü'nden 2020 yılı itibariyle alınan verileri göre toplam 93 adet sulak alanda gerçekleştirilmiştir. Tez çalışması kapsamında toplam 14245 deneme alanı üzerinde çalışmalar gerçekleştirilmiş ve sonuçlar tüm alana enterpole edilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre, Türkiye sulak alanların büyük bir kısmı tarım alanı (%35,38) olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Ramsar alanlarının da, %38,6'sı tarım alanı sınıfında, %1,7'si yerleşim alanı sınıfında yer almaktadır. 2000-2022 yılları arasındaki Türkiye sulak alanlarında Orman, Tarım, Yerleşim ve Diğer arazi sınıflarının arttığı, Sulak alan varlığının 3629,28 hektar azaldığı tespit edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda 40991,47 hektar alanda arazi bozulumu ve 25683,03 hektar ise iyileşme olduğu tespit edilmiştir.

Wetlands is important for main services (such as food, freshwater, genetic material), regulatory services (such as climate, flow regime, erosion, natural disaster, pollination,), cultural services (such as recreation, aesthetics, education) and supporting services ( such as soil formation, nutrient cycle). The greatest threat to wetlands is the destruction and reduction of wetlands. Therefore, monitoring studies are important for wetland management and policies. The purpose of the thesis is to monitor the changes in the land cover/use in Turkey's official national and international wetlands since 2000 , to make the risk assessment of wetlands for land degradation neutrality (LDN), to determine the land cover/use changes and to reach the necessary data for planning. Collect earth (CE) software was used in the study. Collect Earth first used by the Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) is a multi-purpose land monitoring software tool. The study was carried out in a total number of 93 wetlands, according to the data obtained from the Republic of Türkiye Ministry of Agriculture and Forestry, General Directorate of Nature Conservation and National Parks as of 2020. Within the scope of the thesis study, studies were carried out on 14245 plot areas and the results were interpolated to the whole area. According to the results of the study, it has been determined that a large part of Turkey's wetlands (35.38%) is used as Cropland. : 38.6% of Ramsar areas are classified as Cropland and 1.7% as Settlement Areas. It has been determined that the areas of 'Forest land', 'Cropland', 'Settlements' and 'Other land' classes in Turkey's wetlands between the years 2000-2022 have increased, and the 'wetlands' class area has decreased by 3629.28 ha. As a result of the analysis, it was determined that there was land degradation in 40991.47 hectares and land improvement in 25683.03 hectares.