Türkiye'de sivil toplum örgütlerinin yükseköğretim politika süreçlerine etkileri

Abstract

Türkiye'de sivil toplum örgütlerinin kamu politikası süreçlerinde oynadıkları rolü yükseköğretim politika süreçleri üzerinden tespit etmeyi hedefleyen bu tezde, belirtilen hedef doğrultusunda beş adet alt soruya cevap aranmıştır. Bu sorular: (1) 'Sivil' ve 'demokratik' bir sivil toplum nasıl sağlanabilir? (2) Kamu politikası süreçlerine demokratik katılım mümkün müdür? (3) Türkiye'de demokratik bir sivil alan mevcut mudur? (4) Türkiye'de kamu politikalarına demokratik katılım işlevsel midir? (5) Türkiye'de yükseköğretim alanında faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri Türk yükseköğretim politikalarını nasıl ve ne düzeyde etkilemektedir? Tez için tercih edilen araştırma yöntemi nitel araştırma yöntemidir. İlk dört soru literatür özeti kısmında yer verilen ikincil kaynakların tespitleri üzerinden cevaplandırılmış, son soru ise nitel araştırma yöntemleri kullanılarak cevaplanmıştır. Bu tezin alan araştırması bölümü 2007-2020 arasında yükseköğretim politikaları ile sınırlandırılmıştır. Bu doğrultuda önce Türkiye'de yükseköğretim alanında faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri tespit edilmiş ve bu örgütlerin örgütlenme biçimlerindeki farklılık göz önünde bulundurularak sendikalar, dernekler ve vakıflar başlıkları çerçevesinde bir tasnif yapılmış, daha sonra tezin metodu gereği yeterli çalışmalar yapan örgütler tespit edilmiştir. Bu doğrultuda üç sendika, üç dernek ve üç vakıf belirlenmiş, bu örgütlerin çalışmaları analiz edilerek, yetkilileriyle yarı yapılandırılmış mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Yapılan araştırma sonucunda kısaca (1) 'sivil' ve 'demokratik' bir toplumun örgütsel hayatın hem sivil toplum hem de devletler tarafından desteklendiği, aktörlerin ortak iyi için faaliyette bulunduğu ve farklı görüşlerin ifade şansı bulduğu alanlarda sağlanabileceği, (2) özellikle 1980 sonrasında kamu yönetiminde yaşanan değişim sonucu yeni yaklaşımların geliştiği kamu politikaları alanında, hem vatandaşların daha çok demokrasi ve katılım talebi hem de devletlerin daha kapsayıcı ve işlevsel politikalar geliştirme arzusunun artması sonucunda kamu politikalarına demokratik katılımın mümkün olduğu, (3) Türkiye'de patrimonyal ve aşkın devlet anlayışının tarihi temelleri olmasına rağmen Türkiye'nin aynı zamanda sık sık kesintiye uğrasa da bir demokrasi geleneğine de sahip olduğu, (4) özellikle kamu yönetiminin de dönüşmesiyle Türkiye'de resmî aktörler dışında sivil aktörlerin de politika süreçlerine dâhil edilmeye başlandığı, böyle bir dâhiliyetin de pekala işlevsel olabileceği, ve (5) Türkiye'de yükseköğretim alanında faaliyet gösteren sivil toplum örgütlerinin Türk yükseköğretim politikalarında bazı kapsamlı değişiklikler de dâhil olmak üzere politika değişiklikleri gerçekleştirebilecek kadar etkili oldukları öte yandan devletin yükseköğretim alanında kontrolünü kaybetme tehlikesi barındıran alanlarda hiç etkili olmadıkları tespit edilmiştir. Bu doğrultuda bir diğer tespit ise sivil toplum örgütlerinin bu (sınırlı) etkilerini, sivil katılım yeterli düzeyde olmasa da kurumsal kapasitelerini harekete geçirerek, yaptıkları nitel ve nicel kapsamlı çalışmalarla, kitle iletişim araçlarını ve sosyal medyayı kullanarak, parlamenterler, resmî makamlar ve yetkili yüksek bürokratlarla kurdukları resmî ya da gayri resmî network ağlarıyla sağladıklarıdır. Buradan hareketle Türkiye'de sivil toplum örgütlerinin kamu politikası süreçlerinde edilgen birer temsilci vasfı taşımanın ötesinde etkin bir aktör olma doğrultusunda ilerledikleri söylenebilir.

This thesis aims to determine the role of civil society organizations in public policy processes in Turkey through higher education policy processes. I tried to answer five sub-questions to fulfill the stated objective here as follows: (1) How can a 'civil' and 'democratic' civil society be achieved? (2) Is democratic participation in public policy processes possible? (3) Is there a democratic civic space in Turkey? (4) Is democratic participation in public policies functional in Turkey? (5) How and to what extent do civil society organizations operating in the field of higher education in Turkey affect Turkish higher education policies? The preferred research method for the thesis is the qualitative research method. To answer the first four questions, I used secondary sources which was presented in the literature summary section, and for last question I employed qualitative research methods. The field research part of this thesis is limited to higher education policies in Turkey between 2007-2020. In this direction, first, civil society organizations operating in the field of higher education in Turkey was identified and a classification was made within the framework of the titles of unions, associations, and foundations. Considering the differences in the organizational forms of these organizations, and then organizations that did sufficient studies were determined in accordance with the method of the thesis. Accordingly, three unions, three associations and three foundations determined, the work of these organizations was analyzed, and semi-structured interviews were conducted with their officials. As a result of the research, it was concluded that (1) a 'civil' and 'democratic' society can be achieved in areas where organizational life is supported by both civil society and states, where actors act for the common good and where different opinions have a chance to be expressed, (2) in the field of public policies, where new approaches have developed as a result of the change in public administration especially after 1980, democratic participation in public policies is possible as a result of both citizens' demand for more democracy and participation and the desire of states to develop more inclusive and functional policies, (3) Although the patrimonial and transcendent understanding of the state has historical foundations in Turkey and the democracy is frequently interrupted, Turkey has a tradition of democracy and civil society, (4) especially with the transformation of the public administration, civil actors other than official actors have started to be included in the policy processes in Turkey, such inclusion may well be functional, and (5) it has been determined that civil society organizations operating in the field of higher education in Turkey are effective enough to make policy changes, including some comprehensive changes in Turkish higher education policies, on the other hand, they are not effective at all in areas where the state is in danger of losing its control in the field of higher education. In this direction, another finding is that civil society organizations have established these (limited) effects through official and unofficial networks with parliamentarians, official authorities, and authorized high bureaucrats, using mass media and social media, and by activating their institutional capacities. From this point of view, it can be said that civil society organizations in Turkey are moving towards becoming active actors beyond being passive representatives in the public policy processes.