TRT çocuk kanalında yer alan 6-10 yaş grubu yerli çizgi filmlerin söz varlığı açısından incelenmesi: trafik tayfa ve dijital tayfa örneği

Abstract

Çocukların dil gelişiminin desteklenmesi ve kelime hazinesinin zenginleşmesi o kültürdeki söz varlığı unsurlarıyla gerçekleşir. Dil eğitiminin temelini ise kelimeler, söz varlığı ve kelime türleri gibi kavramlar oluşturmaktadır. Çocukluk dönemi ise dil öğrenmenin başlangıcını oluşturmaktadır. Dil, iletişimin olmazsa olmazlarındandır ve çocuğun çevresiyle iletişimini sağlayan yoldur. Dinlenilen masallar, ezberlediği tekerlemeler, oynanan oyunlar, akran grubu ile kurulan iletişim ve izlenilen çizgi filmler, çocukların dil gelişimini etkileyen önemli unsurların başında gelmektedir. Çocuklar ana dillerinin gelişmesinde kitaplara, insanlara ya da işitsel veya görsel materyallere ihtiyaç duyarlar. Çizgi filmler tam bu noktada çocukların ilk başvuracağı kaynaklardan biridir. Nitekim bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte zaman ve mekân önemli olmaksızın çocuklar çizgi filmlere internet yoluyla kolaylıkla ulaşabilmektedir. Bu açıdan bakıldığında çizgi filmlerin çocukların hayatında önemli bir yer tuttuğu ifade edilebilir. Çocuklar çizgi film aracılığıyla hem süreçten keyif alır hem de başta kelime hazinesi olmak üzere pek çok beceriyi dolaylı olarak kazanabilirler. Çizgi filmler özellikle çocukların Türkçeyi etkili bir şekilde öğrenmelerine ve söz varlıklarına katkıda bulunmaktadır. Buradan hareketle, bu araştırmada TRT Çocuk kanalında yer alan, 6-10 yaş grubunun yerli çizgi filmlerinden olan Trafik Tayfa ve Dijital Tayfa’nın söz varlığı unsurlarını açısından incelemesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında incelenen çizgi filmler amaçlı örnekleme yoluyla tespit edilmiştir. Ayrıca bu çizgi filmlerinin hangi bölümlerinin dahil edileceği basit rastgele örnekleme ile belirlenmiştir. Bu araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Veriler analiz edilmeden önce her bir bölüm dikte yoluyla yazıya geçirilmiştir. İncelenen ilgili çizgi film bölümlerindeki söz varlığı unsurları; deyimler, atasözleri, yabancı sözcükler, ikilemeler, kalıp (ilişki) sözler, terimler, kalıplaşmış ifadeler ve argo ifadeler açısından analiz edilmiştir. Ayrıca kelime sıklığı, kelime türleri (isim, sıfat, fiil, zamir, zarf, edat, bağlaç, ünlem), cümle uzunlukları, cümle yapıları, toplam kelime ve farklı kelime sayılarına bakılmıştır. Veri analizinde Aksan (2006) ve Baş (2011)’ın çalışmalarından yararlanılarak araştırmacı tarafından oluşturulan söz varlığı değerlendirme formu kullanılmıştır. Veri analizinde betimsel istatistikler kullanılmış ve elde edilen bulgular tablo ve grafiklerle sunulmuştur. “Simple Concordance Program 5.0”,ve Maxqda 2022 analiz programları kullanılmıştır. Araştırma sonucunda her iki çizgi filmlerdeki incelenen bölümlerde toplam kelime sayısı 4526 ve farklı kelime sayısı 1059 olarak bulunmuştur. Çizgi filmlerde söz varlığı unsuru olarak ilk sırada 847 ile yabancı sözcükler yer alırken, atasözü ve kalıplaşmış ifadelere hiç yer verilmediği ve 27 ikilemenin kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca 50 deyim, 40 terim, 73 kalıp (ilişki) söze yer verildiği ve 1 argo ifadeye yer verildiği sonucuna da ulaşılmıştır. Yapılan kelime türü analizlerinde 1525 kelime türü içerisinde en çok 718 ile isim türü tespit edilmiştir. En az kelime türü ise 38 ile bağlaçlar olarak bulunmuştur. Kelime sıklığı analizinde ise ilk beş kelime içerisinde 86 kez bir, 83 kez mı-/mi-, 82 kez ol-, 76 kez ne ve 69 kez ben kelimeleri kullanılmıştır. Cümle yapılarına bakıldığında ise 777 cümle içerisinde çizgi filmlerde 461 ile en çok kurallı cümle kullanılmıştır. En az ise 16 ile eksiltili cümle yapısı kullanılmıştır. Cümle uzunluklarına bakıldığında 777 cümle içerisinde en çok 3 kelimeli cümle en az ise 12 kelimeli cümleler yer almıştır. Elde edilen bulgular ışığında çizgi filmler hazırlanırken dil açısından önem verilmesi ve söz varlığı açısından geliştirilmesi gerekmektedir. Atasözü gibi kültürümüzü yansıtan söz varlığı unsurlarının daha çok kullanılmasına özen gösterilmeli ve çocukların Türkçeyi etkili ve güzel konuşabilmeleri için mümkün olduğu kadar daha az yabancı kökenli sözcükler tercih edilmelidir.

Supporting the children’s language skills and enriching their vocabulary occur with the help of part of speech elements in the culture in they live in. And some concepts such as vocabulary, part of speech and word sorts form the base of language-learning. Childhood period is the cradle of learning a language. Language is the must for communication and also the way to get in touch with others. The most important factors that effect the children’s language process are the tales they have listened, the rhymes they have memorised, the communication they have got with their peers and the cartoons they have watched. Children need books people around and audio-visual materials in order to improve their native language. At the certain point, the cartoon is one of the sources which they can applied. Owing to the advancements in information and communication techniques, children can easily access cartoons via internet without regarding time and space. It can be stated that cartoons take a very important part in children's life from this point of view. Children both take pleasure from the process and can gain many skills indirectly-at first the vocabulary through cartoons. Cartoons contribute to children in learning Turkish and parts of speech effectively. Thus it is aimed to examine the ‘Trafik Tayfa’ (Staff) and ‘Dijital Tayfa’ – which are televised on TRT Kid Channel for 6-10 age groups’ cartoons from the scope of ‘Part of speech’ by the present surveyor. The cartoons mentioned above have been determined by means of aimed-sampling. Besides which sections of the cartoons to be involved have been determined by random-sampling method. In the survey document analysing has been applied as well as content analysing method for analysing data. Before analysing the data each series sections has been written down literally by dictation. The part of speech, idioms, proverbs, foreign origin words, reduplications, cliche words, terms, cliched statements and slang words have been analysed in the examined about mentioned series sections. Besides this it has been regarded words frequency, word types-(nouns, adjectives, verbs, proneness, adverbs, postpositions, conjunctions, exclamations) in data analysing the part of speech consolation form which has been designed by the present surveyor has been performed benefiting from the studies of Aksan (2006) and Baş (2011). And again in data analysing, ‘Simple Concordance Program 5.0’ and ‘Maxqda 2022’ analysing programs have been used. It has been counted up at the end of survey about the above mentioned cartoon series that there are 4526 total words and 1059 different words. According to part of speech in the 2 cartoon series examined, the first place belongs to 847 foreign origin words and it has been succeeded by 27 reduplications whereas there is no proverbs cliched statements either. Apart from this there have been 50 idioms for the terms 73 cliched statements and only one slang word. In verb type analysing, 718 verb-sort have been fixed among 1525 words. The least used word kind is conjunction-38 times. In word frequency analysing, the rank of five is like this: 1 for 86 times, -mı or -mi for 83 times, -ol for 82 times, ne (what) for 76 times and lastly, ben (I) for 69 times. Considering the sentence structure the ruled sentence has been used 451 times and the reduced sentence has been used 16 times among 777 sentences in the surveyed about mentioned cartoons. Checking the sentences lengths, there has been used of three-word sentence most and twelve-word sentence least.Under the light of finding, we can say that the important of words and parts of speech should be taken into consideration while preparing cartoons. And also used properly of the parts of speech factors like proverbs that reflect our culture should be taken into consideration, those in order not to be under the influence of foreign words, and in order to be able to and speak Turkish effectively, it should be preferred avoiding foreign-origined words.