Türk dünyası efsanelerinde ihanet

Abstract

Türk Dünyası Efsanelerinde İhanet adlı bu tez çalışmasında ihanetin bir kavram, olgu olarak ne anlama geldiği ve Türk efsanelerinde bir pratik olarak nasıl ele alındığı incelenmiştir. Çalışmanın amacı ihanet kavramının Türk efsanelerinde yer alış şeklini ve altında yatan sebepleri inceleyebilmek, ihanetin sonuçlarını ortaya koymak, toplumsal ve bireysel değerlere ihanet çerçevesinden bakmaktır. Bunun yanı sıra Türk efsanelerindeki somut yansımalardan yola çıkarak ihanet odağında Türk halk bilim literatürüne katkı sağlamaktır. Çalışmanın özgün yanı Türk edebiyatı ve Türk halk bilim literatüründe daha önce ihanet odaklı bir tez çalışmasının yer almayışıdır. Bu çalışmanın tanım ve tasnif bölümlerinin ileride yapılacak çalışmalara kaynaklık edecek olması da bir diğer özgün yanıdır. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, çalışmanın amacı, evren ve örneklemi, önemi, yöntem ve metodu, sınırlılıkları açıklanmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde Türk dünyası ve Türk dünyası edebiyatları hakkında genel bilgiler mevcuttur. Çalışmanın üçüncü bölümünde efsanenin edebî bir tür olarak özelliklerine odaklanılmıştır. Efsanenin tanımı, bir tür olarak sınırlılıkları, tasnifi, diğer halk anlatıları ile ilişkisi ve sosyolojik işlevi hakkında bilgiler verilmiştir. Dördüncü bölümde ihanetin bir kelime ve kavram olarak etimolojisi üzerinde durulmuştur. İhanetin etimolojisinin oluşumundaki dinamikler ele alınmıştır. Beşinci bölüm çalışmanın ana bölümlerinden biridir. Bu bölümde Türk dünyası efsanelerinde ihanet olgusuna odaklanılmaktadır. Bu bölümde alan yazında yer alan ve derlemesi yapılan Türk dünyası efsane metinleri doküman analizi yöntemi ile taranmış ve ihanet kavramının efsanelerde yer alışına yönelik bir tasnif yapılmıştır. İhanetin bireysel ve toplumsal boyutları alt başlıklar halinde incelenmiştir. Aynı bölümde ihanet edenlerin (hain tiplerin) varlığı üzerine de bir tasnif yapılmıştır. Türk efsanelerinde ihanetin nedenlerinin ve sonuçlarının neler olduğu tespit edilmiştir. Bu bölümde elde edilen veriler tablo ve şekillerle genel bir çerçevede ortaya konulmuştur. Sonuç bölümünde önceki bölümlerde elde edilen verilerden yararlanılarak ihanetin bir olgu ve pratik olarak Türk efsanelerindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun yanı sıra ihanet olgusunun Türk devlet ve topluluklarını benzeştiren ve ayırt eden yönlerini ortaya çıkarmadaki etkisi dile getirilmiştir.

In this thesis titled Betrayal in Turkish World Legends, the meaning of betrayal as a concept and phenomenon and how it is handled as a practice in Turkish legends are analysed. The aim of the study is to examine the concept of betrayal in Turkish legends and the underlying reasons, to reveal the consequences of betrayal, to look at social and individual values from the framework of betrayal. In addition, based on the concrete reflections in Turkish legends, it is to contribute to the Turkish folklore literature in the focus of betrayal. The unique aspect of the study is that there has not been a thesis on betrayal in Turkish literature and Turkish folklore literature before. The fact that the definition and classification sections of this study will be a source for future studies is another original aspect. The study consists of six chapters. In the introduction section, the purpose, population and sample, importance, method and method, and limitations of the study are explained. In the second part of the study, there is general information about the Turkish world and Turkish world literatures. The third part of the study focuses on the characteristics of the legend as a literary genre. Information about the definition of legend, its limitations as a genre, its classification, its relationship with other folk narratives and its sociological function is given. The fourth chapter focuses on the etymology of betrayal as a word and concept. The dynamics in the formation of the etymology of betrayal are discussed. The fifth chapter is one of the main chapters of the study. This chapter focuses on the phenomenon of betrayal in the legends of the Turkic world. In this chapter, the texts of the legends of the Turkic world, which are included in the literature and compiled, were scanned by document analysis method and a classification was made for the concept of betrayal in legends. Individual and social dimensions of betrayal are analysed under sub-headings. In the same section, a classification was also made on the existence of betrayers (traitor types). The causes and consequences of betrayal in Turkish legends have been determined. The data obtained in this section are presented in a general framework with tables and figures. In the conclusion section, it is tried to determine the place of betrayal as a phenomenon and practice in Turkish legends by making use of the data obtained in the previous sections. In addition, the effect of the phenomenon of betrayal in revealing the similarities and distinctive aspects of Turkish states and communities has been expressed.