Yeni bir yanlış türetme örneği: şekilgeç

Abstract

Toplumu ve yaşamı etkileyen her türlü değişme ve gelişme, o toplumun dilini de etkiler. Bu değişme ve gelişmelere bağlı olarak dilde “bazı kelimelerin unutulması, ses değişmeleri, anlam değişmeleri, diğer dillerden etkilenme, yeni kelimeler yapma” gibi değişik durumlar ortaya çıkar. Türkçede “ekleme, birleştirme, kısaltma, kırpma, tür değiştirme, ödünçleme vb.” gibi daha birçok yolla yeni kelimeler yapılmaktadır. Ekleme yoluyla kelime türetmenin genel bir sistemi vardır: İsimlere eklenmesi gereken ekler, fiillere eklenemez; fiillere eklenmesi gereken ekler, isimlere eklenemez. Günümüz Türkçesindeki kelimelerin çok büyük bir kısmı, bu sisteme uygundur ve dilin yapısı gereği, türetilecek yeni kelimelerin de bu sisteme uygun olması beklenir. Ancak bu türetme sisteminin dışına çıkılarak türetilmiş olmasına rağmen yaşayan dilin bir parçası hâline gelmiş, dile yerleşmiş kelimeler de bulunmaktadır. Fiillere eklenmesi gereken –gAç ekinin bir isim üzerine eklenmesiyle türetilen “şekilgeç” kelimesi de Türkçenin türetme sistemi dışına çıkarılarak oluşturulmuş yeni bir kelimedir. Bu çalışmada “şekilgeç” kelimesinin türetilmesi ve kullanımı üzerinde durulacak, ayrıca bu kelimenin yerine kullanılabilecek yeni kelimeler önerilecektir.

All changes and developments in a society and life also affect the language of the given society. As much as these changes and developments are considered, “oblivion of some words, phonetic changes, semantic changes, exposure to other languages, new lexicalization processes” and such various cases can be observed. In Turkish language, lexicalization consists of many ways such as “addition, merging, abbreviation, clipping, type changing, borrowing”. There is a general system of lexicalization by adding: Suffixes to be added to nouns cannot be added to verbs; those to be added to verbs cannot be added to nouns. Most of the words in today’s Turkish language are in line with this system and the new lexicalization is expected to comply with this system by the nature of language. However, there are also some words which have become permanent in the language although they have been lexicalized out of the abovementioned derivation system. The word “şekilgeç” derived by the addition of suffix ‘-gAç -to be added to verbs- to a noun is a new word derived out of this derivation system of Turkish language. This study touches upon the derivation and use of the word “şekilgeç” and also suggests new words to replace this word.