İbnü Mühennâ Lügati‟nin söz dizimi üzerine bir inceleme

Abstract

XIII. yüzyılın ikinci yarısında kaleme alınan Kitabu Hilyetü‟l-İnsan ve Halbetü‟l-Lisân (İbnü Mühennâ Lügati) Cemalüddin İbnü Mühennâ‟ya aittir. Eser üç kısımdan (Farsça, Türkçe ve Moğolca) oluşmaktadır. Araplara yabancı dil öğretmek amacıyla hazırlandığından eserin dili Arapçadır. Eserin bütün kısımları hemen hemen aynı yöntemle hazırlanmış olup her kısım baplara ve fasıllara ayrılmıştır. Bu kısımlarda Farsça, Türkçe ve Moğolca gramerleri hakkında kısa bilgiler, örnek cümleler ve çeşitli konulara göre kelime listeleri sunulmuştur. Makalede, İbni Mühenna‟nın söz dizimi üzerine verdiği bilgilerden bahsedilecek ve eserin Türkçe bölümünde geçen örnek cümleler, cümle bilgisi yönünden değerlendirilecektir.

The manuscript „Kitabu Hilyetü‟l-İnsan ve Halbetü‟l-Lisan‟ (İbnu Muhenna Lugati)was written by Jemaluddin İbnu Muhenna in the second decade of the 13thcentury. It is consisted of three parts which are presented in Persian, Turkish and Mogol languages. The manuscripts language is Arabic because of the fact that it was written for the Arabian native speakers. All of the parts were done by the same method and divided into small chapters. There are a short introduction of Mogol, Persian and Turkish grammar, the examples and rich vocabulary related to the different kind of sphere. The given article considers the vocabulary of manuscript and gives the syntactic analysis of the sentences of the chapter devoted to Turkish language.