Türkmen Türkçesinde noktalama işaretlerinin kullanımı

Abstract

Noktalama işaretleri, sözün yazıya en iyi şekilde aktarılabilmesi için kullanılan önemli araçlardan biridir. Türkiye Türkçesinde kullanılan noktalama işaretleri, Türk Dil Kurumu tarafından kurallara bağlanmış ve kurum tarafında hazırlanan yazım kılavuzunda işaretlerin nerede nasıl kullanılacakları bilgisi ayrıntılı olarak verilmiştir. Türkmen Türkçesinde ise durum böyle değildir. 1954’te yapılan Türkmen Edebî Dilinin Noktalama İşaretleri Hakkında TSSC’nin II. Dilbilim Kurultayı’nın karar metni dışında noktalama işaretlerinin bir arada anlatıldığı bağımsız bir çalışma bulunmamaktadır. Bu da Türkmen Türkçesi alanındaki önemli bir boşluktur. Bu çalışmayla Türkmen Türkçesi ile yazılmış Sovyetler öncesi ve sonrası yazılı metinler (edebî eserler, bilimsel çalışmalar, ders kitapları, ansiklopediler, gazeteler ve günümüzdeki Türkmence internet sayfaları) taranarak en sık kullanılan noktalama işaretleri ve kullanım yerleri tespit edilmiştir. Belirlenen noktalama kuralları tanık cümlelerle desteklenmiştir. Tespit edilen işaretler ve kullanım yerleri Türkiye Türkçesindeki işaret ve kullanımlarla karşılaştırılmış, benzerlik ve farklılılar belirlenmiştir. Türkmen Türkçesinde nokta-nokat (.), virgül - otur (,), noktalı virgül-nokatlı otur (;), iki nokta -iki nokat (:), üç nokta - köp nokat (…), soru işareti - sorag belgisi (?), ünlem işareti - yüzlenme belgisi (!), kısa çizgi - defis (-), uzun çizgi - käse çızık (–), eğik çizgi - dik eğri çızık (/), tırnak işareti - goşa dırnak (“ ”), ters eğik çizgi (\), yay ayraç - yay ( ( ) ), köşeli ayraç- kvadrat yay ( [ ] ) olmak üzere en yaygın kullanılan 14 tane noktalama işareti tespit edilmiştir. Bununla birlikte Türkiye Türkçesinde sık kullanılan kesme işareti (') ve tek tırnak işareti (‘ ’)’nin Türkmen Türkçesinde hiç kullanılmadığı görülmüştür. Denden İşareti (") ise basılı metinlerde değil, daha çok el yazısı metinlerde kullanılmaktadır. Bu çalışma Türkmen Türkçesiyle yazılı metinlerin doğru anlaşılabilmesi ve doğru aktarılabilmesi için önemli bir unsur olan noktalama işaretleri konusuna ışık tutmayı amaçlamıştır.

Punctuation markers are essential to put words into writing in most appropriate way. Punctuation markers used in Turkey Turkish are determined by the Turkish Language Association, and they can be found in the Spelling Book published by the Association. The situation is a bit different with Turkmen Turkish, however. The only independent work on punctuation in this dialect is the proceeding of the Second Linguistic Conference on Punctuation of Literary Turkmen by TSSR. Therefore, we can safely assume that the field needs much work to be done. This paper aims to scan texts writtenin Turkmen Turkish both in pre and post-Soviet era (such as literary works, scientific papers, textbooks, encyclopaedias, newspapers and websites written in Turkmen Turkish) and describe the most common punctuation markers and find out where they are used. The descriptions are fortified with genuine examples. Also, the punctuation markers described in this paper are compared against the markers used in Turkey Turkish, and the similarities and differences are mentioned. The most common punctuation markers in Turkmen Turkish are period (.), semicolon (;), coma (,), colon (:), triple dot (...), question mark (?) , exclamation mark (!), hyphen (-), quote (“), slash (/), backslash (\), paranthesis ( () ), brackets ([]). But the common punctuation markers of Turkish, namely apostrophe (') and single quote (‘), are never used in Turkmen Turkish. Ditto marker, on the other hand, is only used in manuscripts rather than printed texts.This paper sheds light on the punctuation markers of Turkmen Turkish, which will help better understand and use Turkmen Turkish.