İmmünoterapi ilişkili semptomlar ve yönetimi

Abstract

Kanser, global çapta sık görülen ve hayatı tehdit eden hastalıklardan biridir (1,2). Fakat son yıllarda gelişen tedavi seçenekleri kanseri yenmede umut vermektedir. Yeni gelişen tedavi seçeneklerinde biri olan immünoterapiler, immün sistemin kansere karşı aktivasyonunu içeren yeni bir tedavi yaklaşımıdır. İmmünoterapi hem solid hem de hematolojik maligniteleri tedavi etmek için kullanılmaktadır (3-5). Özellikle immün kontrol noktası inhibitörleri, melanom, küçük hücreli olmayan akciğer kanseri ve diğer kanserlerin tedavisi için önemli gelişmeler göstermektedir (6). Kanser tedavisi rejimlerine immünoterapinin dahil edilmesi ile onkoloji hemşirelerinin hastaları ve aileleri en iyi şekilde eğitebilmesi ve yan etkileri yönetebilmesi için bu yeni ajanlar hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir (3). Bu derleme, immünoterapi alan hastalarda görülen semptomlar ve yönetimi için neler yapılması gerektiği konusunda bir bakış sunmak amacıyla yapılmıştır. Kanser immünoterapileri, farklı etki mekanizmalarına sahiptir ve temel olarak adaptif T hücre transferi, onkolitik virüsler, kanser aşıları ve monoklonal antikorlar olmak üzere dört kategoriye ayrılırlar (3,5). Hasta eğitimi, immün aktivasyonun açıklanması ve immünoterapiye verilen yanıtların kemoterapiden farklı olduğunu içermelidir (3,4). Ayrıca, yan etkiler inflamasyon belirtileri ile karakterizedir ve zamanında müdahale edilebilmesi için hastalara, immünoterapiye bağlı gelişen yan etkiler hakkında bilgi verilmelidir (3). İmmün aracılı kolit, en yaygın yan etkilerden biridir. Hastaların, gastrointestinal yan etkilere erken müdahalesini sağlamak için, hasta ve ailesi şişkinlik, kramp, dışkıda kan veya mukus görüldüğünde mutlaka sağlık ekibine haber vermesi konusunda bilgilendirilmelidir. Hafif gastrointestinal semptomlar diyet değişiklikleri veya loperamid uygulaması ile giderilebilse de, ilk değerlendirmeye göre günde 7’den fazla dışkılama ve semptomların şiddetli olması, ajanın kesilmesini ve kortikosteroid tedavisine başlamayı gerektirebilir. Otoimmün hepatit görülen önemli yan etkilerden biridir ve aspartat transaminaz, alanin transaminaz ve bilirubin değerlerinde asemptomatik bir artış, yorgunluk ve ateş görülür (7). Yaygın görülen diğer semptom pnömonittir, bu yan etki kolit veya hepatit kadar yaygın değildir, ancak morbidite ve mortalite ile ilişkilidir ve sıklıkla tedavinin kesilmesine neden olur. Hasta ve ailesine nefes darlığı, öksürük, göğüs ağrısı ve ateş gibi solunum fonksiyonlarındaki değişiklikleri bildirmeleri konusunda eğitim verilmelidir. Şiddetli vakalarda kortikosteroid veya oksijen tedavisi gerekli olabilir (8). İmmün aracılı kutanöz toksisiteler arasında prurit, makülopapüler döküntüler, vitiligo, Stevens-Johnson sendromu, Sweet sendromu, toksik epidermal nekroliz, büllöz pemfigoid ve liken skleroz bulunur. Hemşireler, hasta ve ailesini kaşıntı, kızarıklık, pullanma gibi belirtiler görüldüğünde sağlık ekibine bildirmeleri gerektiği konusunda eğitmelidir. Kaşıntıyı gidermek için antihistaminiklere ek olarak, kokusuz kremler, güneş koruyucular, ılık duşlar ve yulaf ezmesi banyoları önerilebilir (3, 9). İmmünoterapi kanser tedavisinde umut verici gelişmeler sağlamıştır. Bu nedenle, hemşireler semptomların en aza indirilmesini sağlamak için immunoterapi ve ilişkili yan etkiler konusunda bilgi sahibi olmalı ve hasta ve ailesinin eğitimini sağlamalıdır.