Eğitim fakültesi öğretim elemanlarının lider ve liderlik kavramlarına ilişkin metaforik algıları

Abstract

Bu araştırmanın amacı öğretim elemanlarının lider ve liderlik kavramlarına ilişkin algılarını metaforlar yoluyla belirlemektir. Araştırmanın modeli nitel araştırma modellerinden olan olgubilim (fenomoloji) modelindedir. Bu desen, farkına varılan fakat derin ve detaylı bir bakış açısına sahip olunmayan olgulara incelemede kullanılmaktadır. Bize tamamıyla yabancı olmayan bununla birlikte tam anlamını kavrayamadığımız olguları araştırmayı amaçlayan araştırmalar için olgubilim deseni uygun bir araştırma zemini oluşturur. Araştırmanın örneklemini Türkiye’nin Batı Karadeniz bölgesindeki bir üniversitenin eğitim fakültesinde görevli, amaçlı örneklem yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örneklem yöntemi ile seçilmiş 29 öğretim elemanı oluşturmaktadır. Kolay ulaşılabilir örneklem yöntemi çalışmanın hızlı ve uygulanmasında kolaylık sağlamaktadır. Araştırmanın verilerinin toplanması amacıyla ve öğretim elemanlarının lider ve liderlik kavramlarına ilişkin görüşlerini metaforlar yoluyla belirlemek için araştırmacılar tarafından bir görüşme formu oluşturulmuştur. Araştırmada elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Lider kavramı ile ilgili metaforlara bakıldığında araç/nesne ve önder kişilik kategorilerinde terazi, tren rayı, cetvel, güneş, yıldız gibi yararlı ve herkesçe faydası bilinen bir özelliğe sahip ve ulaşmanın zor olduğu nesne veya da araçlar kullanılmıştır. Önder kişilik kategorisinde Atatürk ve Dede Korkut gibi kendi dönemlerine damgasını vurmuş ve etkileri günümüze kadar gelen, sahip oldukları becerileri ile toplumlarını yönetmiş ve kitlelere yön vermiş tarihi şahsiyetler ve yerine getirilen işin özelliği gereği öncülük yapılan meslekler benzetme olarak kullanılmıştır. Liderlik kavramı ile ilgili üretilen metaforlara bakıldığında ise; önderlik etme/yön gösterme, koruyuculuk ve yenilikçilik/yaratıcılık kategorilerinde benzetmelerin yapıldığı görülmüştür. Önderlik etme/yön gösterme kategorisinde kuzey yıldızı, deniz feneri gibi insanlara yönünü gösteren, çıkış kapısı aralayan, faydalı ve zor durumda yardımcı olan nesneler olduğu görülmektedir. Koruyuculuk kategorisinde üretilen metaforlara bakıldığında ise yapılan benzetmelerin genellikle dış tehditlere karşı kanat gerici, gelen saldırıları püskürtücü bir özelliğe sahip olduğu görülmektedir. Yenilikçilik/yaratıcılık kategorisinde üretilen metaforlar incelendiğinde genellikle yapılan benzetmeler potansiyeli ortaya çıkarma, yenilik ve değişimi sağlama gibi liderliğin önemli rolleri vurgulanmıştır.