İmâm Gazzâlî’nin “Âlemlerin Sırrı ve Âhiret İlimlerine Işık Tutan Baha Biçilmez İnci” adlı eserinin ilk beş faslı üzerine bazı mülâhazalar

Abstract

Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî, 450/1058 yılında İran’ın Tûs şehrinde dünyaya gelmiştir. Nîşâbur’a gitmeden önce Tûs’ta on iki yıllık öğrenimi süresince başta Fıkıh olmak üzere Hadîs, Akâid, Gramer gibi geleneksel bilgi dallarında Nişâbur’da ise Mantık, Kelâm, Felsefe dallarında ilim tahsil etmiştir. 505/1111 tarihinde Tus’ta vefat etmiştir. Kelâm, Tasavvuf, Fıkıh gibi ilim dallarında söz sahibi olan, pek çok eser telif etmiş bir İslâm Mütefekkiridir. Kaynaklarda yetmiş dört eserinin ismi zikredilmektedir. O eserlerden İhyâu’l-Ulûmi’d-Dîn adlı eseri en önemli eserlerinden biridir. On cilt halinde Eski Tekirdağ Müftüsü Ali Arslan tarafından aynı isim altında Türkçeye tercüme edilmiştir. Kimyây-ı Saâdet, Eyyuhe’l-Veled, el-Munkızu mi’d-Dalâl, el-İktisâd fi’l-İ’tikâd, Mukâşefetu’l-Kulûb, Mişkatu’l-Envâr, Fetâvâ, el-Mustasfâ fî İlmi’l-Hadîs, Dinde Kırk Esas, Âbidler Yolu, Âlemlerin Sırrı ve Âhiret İlimlerine Işık Tutan Baha Biçilmez İnci, Kur’ân’dan Cevherler adlı eserleri de Türkçeye tercüme edilmiştir. Ebû’l-Fadl Abdurrahîm b. Huseyn el-Irâkî (ö. 806/1404), İhyâu’l-Ulûmi’d-Dîn adlı eserindeki hadîslerin değerlendirmesini el-Muğnî an Hamli’l-Esfar adlı eserinde yapmıştır. Gazzâlî’nin, Âlemlerin Sırrı ve Âhiret İlimlerine Işık Tutan Bahâ Biçilmez İnci adlı eseri (terc. Naim Erdoğan), 3. Baskı, Hisar Neşriyat, İstanbul, 1980) üzerine herhangi bir çalışma yapılmadığını tespit ettik. Gazzâlî’nin eserini niçin yazdığını araştırdık. Yirmi beş fasıldan oluşan eserin “Sabır ve Himmet”, “Sultanın Oturması Siyâseti Uykusu ve Gecesi”, “Melîk’in Vazîfesi”, “Liderlik ve Memleket Düzeni” ve “Mülkü Artırmak” başlıklarıyla zikredilmiş beş faslı muvâcehesinde değerlendirmeler yaptık. Gazzâlî’nin kitabının ilk beş faslında yer verdiği konuları ve eserini telifte metotlarını genel hatlarıyla tespit etmeye çalıştık. Gazzâlî’nin ilmî yönünü, İslâm dinine hucûm edenlerle mücâdelesinin sebeplerini ve kitabının yaşadığı dönemde hüsn ü kabul görmesini ele aldık. Gazzâlî’nin eserine aldığı konularda kullandığı âyet ve hadîslerin kaynaklarını ve bu âyet ve hadîsleri nasıl yorumladığını araştırdık. Gazzâlî’nin eserinde yer verdiği menâkıb ve nasîhatlerin hangi vesilelerle eser de yer aldığının tespitini de yaptık. Gazzâlî’nin: “Bazı geçmiş kitaplarda vârid olmuştur.” şeklinde bir girişle kaynağı bilinmeyen kitaplardan nakiller yaptığını da tespit ettik.

Abu Hamid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmad al-Ghazali was born in Tus, Iran in 450/1058. Before going to Nishapur during his twelve years of education in Tus, he studied traditional knowledge such as Fiqh, Hadith, Creed and Grammar and in Nishapur he studied logic, theology and philosophy. He died in Tus on 505/1111. Ghazali who has a say in the branches of science such as Kalam, Sufism and Fiqh is an Islamic thinker who has written many works.The names of seventy-four of his works are mentioned in the sources. One of those works, Revival of Religious Sciences is one of his most important works. It was translated into Turkish in ten volumes by the former Mufti of Tekirdağ Ali Arslan under the same name. His works named The Chemistry of Happiness, Lamp of Lights, In Faith Economy Discovery of Hearts, Fetwas, Deliverance from Heresy, O Child, Purification in The Hadith Science, The Priceless Pearl Shedding Light on the Forty Principles in Religion, The Way of the Servants, The Secret of the Realms and the Hereafter. “Ores from the Qur’an” have been translated into Turkish too. Abu al-Fadl Abdurrahim b. Huseyn al-Iraki (d. 806/1404) evaluated the hadiths in his work Revival of Religious Sciences in his work al-Muğni an Haml al-Asfar. We have determined that there has not been any study on Ghazali’s work called Priceless Pearl Shedding Light on the Secrets of the Realms and the Sciences of the Hereafter. (translated byNaim Erdoğan, Third Press, Hisar Publication, İstanbul, 1980.) We evaluated the five chapters of the work which consists of twenty-five chapters, under the titles of “Patience and Resolution”, “Sitting Politics of the Sultan”, “Sleeping and Night”, “Sultan’s Duty”, “Leadership and Homeland Order and Increasing Property”. We tried to determine the subjects that Ghazali included in the first five chapters of his book and the methods of writing his work. We researched the sources of the verses and hadiths that Ghazali used on the subjects he included in his work and how he interpreted these verses and hadiths. We have also determined how the stories and advices that Ghazali included in his work were included in the work. Ghazali’s: “It has been inherited in some previous books.” We also found out that he made citations from books of unknown origin with an entry in the form of an entry.