Kütüphanecilik etiği üzerine nitel bir çalışma

Abstract

Kütüphanecilik etiği akademik etiğin çoğu alanıyla doğrudan ilişkili olması açısından son derece önemli bir konudur. Ne var ki, kütüphanecilik alanındaki etik kaygıların ortaya çıkışının yaklaşık bir asırlık geçmişi olmasına karşın konuyla ilgili uluslararası literatürde yapılan uygulamalı çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır. Bu araştırmanın amacı kütüphane çalışanları ile kullanıcılarının kütüphanecilik etiğine ilişkin algı, deneyim ve farkındalıklarını incelemektir. Araştırmanın çalışma grubu 52 kütüphane kullanıcısı ve 13 kütüphane çalışanından oluşmaktadır. Yarı yapılandırılmış görüşme sorularıyla elde edilen veriler kodlanarak NVIVO programıyla analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, her iki gruptan önemli sayıdaki katılımcı kütüphanecilik etiği kavramına pek fazla aşina olmadıklarını bildirmişlerdir. Buna karşın, katılımcıların çoğu kütüphanecilik etiği kapsamına giren birçok etik durum, davranış ve soruna işaret etmiştir. Bunlardan en sıklıkla ifade edilenler kütüphane materyaline zarar verme, telif hakkı ihlalleri, kitap saklama, yer tutma, saygısızlık, başkalarını rahatsız etme, farklı davranılma isteği olmuştur. Kurumsal açıdan bir kütüphanenin etik sorumlulukları arasında kütüphane materyaline özen gösterme, adil ve eşit hizmet, sansür uygulamama, uygun hizmet ortamı sağlama, okuyucuya yardımcı olma, telif hakkına riayet ve çalışanlarının mesleki yeterlilikleri gösterilmiştir.

Library ethics is an important research topic because of its conceptual connection with many areas of academic ethics. However, although concerns about ethical issues in librarianship go back to beginning of the twenty century, very few empirical studies have been conducted on this topic. The purpose of this study was to examine library professionals’ and users’ perceptions, experiences and awareness of library ethics. The study group consists of 52 library users and 13 library professionals. Data were obtained via semi-structured interviews and analyzed for coding using NVIVO program. A great number of participants from both groups declared that they were unfamiliar with the notion of library ethics. However, the participants pointed out many issues, situations and behaviors that are very closely related to library ethics. Among others, the most common ethical issues faced in libraries were found damaging library materials, copy rights violations, concealing books, reservation of seats, disturbing others, disrespectful behavior, requesting privilege user rights. Taking care of library materials, fair and equal services, not censoring, providing suitable place for study, helping users, obeying copy rights, professional efficiencies were stated among the institutional ethical responsibilities of libraries.