William James’in Descartes’in duygu kuramına eleştirisi

Abstract

Bu makalede William James’in ‘Duygu Nedir?’ adlı çalışmasında savunduğu ‘duyuşsal duygu kuramı’ ile Descartes’ın Ruhun Tutkuları adlı eserinde ortaya koyduğu ‘fizyolojik duygu kuramı’ arasındaki benzerlik ve farklılıklar incelenmiştir. Birçok çağdaş yorumcu duyguyu fiziksel duyumsamalar yoluyla tanımladığı için James’in kuramını Kartezyen duygu kuramı geleneği içinde değerlendirir. Ancak, Descartes’ın duygu kuramı tamamen onun ikici görüşüne dayanır. Buna göre, bir duygu durumunda duygunun fiziksel ve zihinsel durumları ontolojik olarak birbirlerinden ayrıdırlar ama duygu fiziksel durum ve zihinsel durum arasındaki nedensel etkileşimin sonucu ortaya çıkar. James’in duygu kuramı ise zihin-beden sorununun getirdiği nedensel öncelik sorununa maruz değildir. Çünkü James’e göre, bir duygu durumunun zihinsel ve fiziksel durumları özdeş olduğundan onlar arasında nedensel bir sıralama ve öncelik söz konusu değildir. Bu ayrımı görmeksizin James’in Kartezyen duygu kuramına yaptığı düzeltmeyi ve çağdaş duygu anlayışına getirdiği katkıyı açıklamak mümkün değildir.