Fityanın öncüsü olarak ayyarların IX. yüzyıl Bağdad’ındaki faaliyetleri

Abstract

Arapçada ayyâr “çok gezip dolaşan, zeki, kurnaz, gözü pek ve atılgan kimse” anlamlarına gelmektedir. Olumlu anlamda, daha çok Safevî öncesi meddah hikâyelerinde halk kahramanı olarak geçen ayyâr fanatik bir kişiliğe bürünmüştür. Bazı İran kaynaklarında civanmerd, doğru sözlü, yiğit, iyiliksever, maharetli, sûfiyâne hayat süren bir topluluk gibi belirtilmekte, emirlere bağlı ve diğer mezheplere karşı Sünnîliğin yanında gösterilmektedir. Çoğunluğunu şehirlerdeki işsiz güçsüz kimselerin, ayak takımının, topraksız köylülerle ordudan ayrılmış askerlerin oluşturduğu ayyârlar güçlü iktidarlar zamanında ortadan kayboldukları halde, yönetimin zayıfladığı dönemlerde sorumsuzca hareketleriyle ülkeleri için her zaman problem teşkil etmişlerdir. Bazı kaynaklarda yalnız avret yerlerini örten tuhaf giyimleriyle serseriler grubu olarak anılmaktadır. Şehrin ayyârlarının arasından çıkan Ya‘kub b. Leys adlı bakırcının 867’de Sîstan’da Saffârîler hânedanını kurması bunların serserilikten öte muntazam bir yönlerinin bulunduğunu göstermektedir. Sîstan’daki ayyârların diğer şehirlerdeki fityân, ahdâs ve rindlerle de münasebetleri vardı. Sıradan halk ve zanaatkârlardan oluşan ayyarlar teşkilatlı bir yapıdadır. Dernekleri, özel buluşma yerleri, özel kıyafetleri ve bir bardak şarabın içildiği üyeliğe kabul törenleri vardı. İzledikleri yolu fütüvvet olarak adlandırıyorlardı ve kimi kaynaklarda eleştirilseler de kendi ahlaki ve mesleki değerleri vardı. Bu tebliğimizde 9. Yüzyıl Bağdat’ında aktif bir sosyal ve siyasal grup olarak ortaya çıkan, şehrin 814 ve 865’taki kuşatmalarındaki savunmasında etkin rol alan ayyârların dokuzuncu asırdaki etkinlikleri incelenmektedir.

Ayyar means in Arabic is "one who travels a lot, intelligent, foxy, brave and bold". Ayyar, which is often described as a public hero, in the meanwhile a fanatical personality pre-Safavid meddahstories.In some Iranian sources, he is described as trustworthy, honest, valiant, benevolent, talented and shown to the order to Sunnism against the other sects. The majority of the ayyars are formed city's unemployed weak people, landless villagers and army separated soldiers. They have always been a problem for the countries with their irresponsible movements during periods of weakness, when they have been lost in the time of powerful powers. In some sources, they are referred to as a strange peopledressing clothes with covering only the sexual organs. A copperman, named Ya‘kub b. Leys, built the Saffarians in Sithan in 867. It is showed that Ayyars have good aspects than hooliganism. The Ayyars in Sistan had relations with the other fityan, ahdâs and rind in the other cities.Ayyars is an organizational structure composed of ordinary people and artisans. There were private meeting places, associations, special clothes and a ceremonies that they drinking a glass of wine. They referred to the way theysaw it as fütüvvet, and in some sources they were criticized for their moral and professional values. This paper examines the nineth century activities of the Ayyars, an active social and political group in the 9th century Baghdad, who played an active role in the defense of the sieges of the city 814 and 865.