Türk dünyası efsanelerinde hayvanlarla ilgili motifler

Abstract

Türkiye’deki halkbilimi çalışmaları son yirmi yılda önemli ölçüde artmıştır. Halka ait olan her parça, değerlendirilmeye, kayıt altına alınmaya çalışılmış; elde edilen veriler akademik platformlarda incelenmiştir. Batı’da “efsane” türünün masaldan ayrı bir tür olarak ele alınmasından beri efsane derleme çalışmaları da hız kazanmıştır. Türkiye’de de halkbiliminin ayrı bir disiplin olarak kabul edilmeye başlandığı 1960’lardan itibaren her bölgenin efsanelerinin kayıt altına alınabilmesi için teşvikler yapılmış, yarışmalar düzenlenmiştir. 1990-2000 yılları arasındaki tezleri dikkate aldığımızda Anadolu sahası efsane derlemelerinin ön plana çıktığı görülür. 2000 yılı sonrasındaki tezlerde ise Türk dünyası topluluklarının efsanelerinin Türkiye Türkçesine kazandırıldığı ve incelendiği görülmektedir. Bu çalışmalar, elde edilen efsaneleri bütüncül bir yaklaşımla incelerken, metinlerin tasnif edilmesine yönelik bir değerlendirme kolu izlenmiştir. Ayrıntılı motif incelemesi yapılan tezler çok azdır. Çalışmamızda Türk dünyası topluluklarına ait hayvanlarla ilgili efsanelerde ayrıntılı motif çalışması yapılmış olup, sıklıkla karşılaşılan hayvan motifleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

In the last twenty years, folkloric studies has significantly increased in Turkey. Every piece belongs to the folklore has been tried to be evaluated, registered, and collected datas has be studied in the academic platforms. Since “legend” is distinguished as a separate type from the “fable“, compilations of legends has accelerated. From 1960s onward in which folkloric studies has started to be accepted as a different discipline in Turkey, in order to register every region’s legends, incentives have been given and competitions have been organized. When we consider academic thesis between 1990-2000, we can see that compilations of the legends of Anatolia are prevailing. After 2000 we can see the translations to the Turkish of Turkey and studies of the legends of the communities of the Turkish world. These studies while approaching to the collected legends in a wholistic perspective, prefers the classification of the writings. There are a few thesis that examine motifs in a detailed manner. In our studies, a detailed motif examination has been made about the animal motifs in the legends of the communities of the Turkish world and the animal motifs that has been frequently encountered has been determined.