Dijital dönüşümün mütercim tercümanlık bölümlerine yansımaları bağlamında “çeviride bilgi teknolojileri ve araçları” adlı bir ders önerisi

Abstract

Digital transformation has radically affected current professions. The professions that keep up with this development have continued their progressive trend through new fields of application and relations with different disciplines. However, the professions that cannot keep up with developments have tended to lose their functions and popularity over time. Digital transformation is experienced in all areas of life as room-sized computers have evolved into desktops, laptops, handheld computers, and mobile phones. Therefore, many artificial intelligence systems have been developed to increase productivity, save money and raise the quality in professions. Even compared to the situation a year ago, artificial intelligence systems have been improving unpredictably, and investments are made in this field enormously. People who can keep up with these rapid changes can be more successful than others in their professions and lives. In this regard, one of the professions digitalization has affected is the translation profession. Historically, the first written translations can be traced back centuries ago when conditions were limited. Nevertheless, computer technologies are primarily used at the point where the translation act has reached today. Perhaps 70 years ago, current technologies were unimaginable. The typewriter was once one of the effective tools, along with printed dictionaries, a translator could use during the translation process. Because the conditions of the period in question required the use of typewriters, and these tools were among tools guiding the translation act. However, new translation tools that are technology-based make the translation act more productive and faster in today's globalization process. In connection, many text types on which these tools are applied in translation have emerged and continue to be developed. For this purpose, the texts have begun to be written to facilitate translation following a technical process by the source author or producer using appropriate discourses. From this point on, it has become necessary to teach the effective use of these tools in the translation process to improve translation students' skills in using technology throughout the translation process before they graduate. In this study, a course called "Information Technologies and Tools in Translation," planned to be taught in the spring semester of the third grade in the Translation and Interpreting Department, has been proposed for prospective translators to adapt quickly to the digital transformation and in this context to the changing needs of the translation market. The focus has also been on how the course content should be structured regarding the translation curriculum. As known, courses about translation technologies are relatively new in Turkey. It is, therefore, believed that the study might help determine the content outline of the translation technologies courses in the translation and interpreting departments.

Dijital dönüşüm, halihazırdaki meslekleri radikal olarak etkilemiştir. Bu gelişime ayak uyduran meslekler farklı disiplinlerle kurulan ilişkiler ve yeni uygulama alanlarının ortaya çıkmasıyla ilerlemelerini devam ettirmiş, gelişmelere ayak uyduramayan meslekler ise işlevlerini ve popülerliklerini yitirmeye eğilimine girmiştir. Bir odayı kaplayan büyüklükte bilgisayarların zamanla masaüstü, dizüstü, avuçiçi bilgisayar ve cep telefonlarına kadar evrilmesiyle, hayatın her alanında dijital bir atılım yaşanmaktadır. Dolayısıyla da meslek dallarında üretkenliği artırmak, tasarruflu işler yapmak ve kaliteyi yükseltmek için pek çok yapay zekâ sistemi geliştirilmektedir. Bir yıl önceki durumla dahi kıyaslandığında, yapay zekâ sistemleri tahmin edilemez derecede iyileşmekte ve bu alana yapılan yatırımlar muazzam boyutlara ulaşmaktadır. Yaşanan bu hızlı değişimlere ayak uydurabilenler tabii oldukları meslek dallarında ve hayatlarında diğerlerine nazaran daha başarılı olabilir. Bu doğrultuda dijitalleşmenin etkilediği mesleklerden biri de çeviri mesleğidir. Tarihsel açıdan bakıldığında, ilk yazılı çeviriler şartların kısıtlı olduğu yüzyıllar öncesine kadar gitmektedir. Çeviri eyleminin bugün geldiği noktada ise çoğunlukla bilgisayar teknolojileri kullanılmaktadır. Belki de bundan 70 yıl önce şu anki teknolojiler hayal bile edilemezdi. Çeviri sürecinde, basılı sözlükler dahil, çevirmenin kullanabileceği en etkin araçlardan biri ise belli bir dönemde daktiloydu. Zira dönemin şartları daktilo kullanımını gerektiriyordu ve çeviri eyleminin sürdürülmesinde bu araçlar da bulunmaktaydı. Bugün ise küreselleşme sürecinde daha üretken ve hızlı olunmasını sağlayan çeviride teknoloji tabanlı yardımcı araçlara ihtiyaç vardır. Bununla ilişkili olarak çeviri sürecinde bu araçların kullanıldığı pek çok metin türü geliştirilmiş ve geliştirilmeye de devam etmektedir. Sadece bu amaçla bile metinler kaynak yazar ya da kaynak üretici tarafından teknik bir işlemden geçirilerek çeviriye hazır hale getirilmekte ve buna uygun söylemlerle yazılmaktadır. Çeviri öğrencilerinin henüz mezun olmadan çeviride teknoloji kullanma becerilerini geliştirmek amacıyla, çeviri sürecinde bu araçların etkin kullanımını öğretmek artık bir gereklilik olmuştur. Buradan hareketle söz konusu bu çalışmada çevirmen adaylarının dijital dönüşüme ve bu bağlamda çeviri piyasasında değişen ihtiyaçlara kolay adapte olabilmesi amacıyla Mütercim Tercümanlık ikinci sınıf bahar döneminde verilmesi öngörülen “Çeviride Bilgi teknolojileri ve Araçları” adlı bir ders önerisinde bulunulmuş ve ders içeriğinin nasıl kurgulanması gerektiği üzerinde odaklanılmıştır. Bilindiği gibi Türkiye’de çeviri teknolojileri dersleri nispeten yeni sunulmaya başlanmıştır. Bu nedenle ortaya atılan önerinin mütercim tercümanlık bölümlerinde okutulacak çeviri teknolojileri derslerinin içeriklerinin belirlenmesinde faydalı olabileceği düşünülmektedir.