Türkçede -ıp ekinin işlevleri ve ana eylemle kurduğu yapısal ilişkiler

Abstract

-Ip eki Türkçede zarf tümceciklerinin üzerine gelen ve tümceye çeşitli anlamsal katkıları olmasına rağmen diğer zarf tümceciklerinden ayrı olarak kendi başına hiçbir anlamı olmayan tümceler üreten bir ektir. Bu ekin Orhun Anıtları’na kadar giden bir tarihi olmasına rağmen sözdizimsel konumu, anlamsal bağlantıları ve tümceciğin iç yapısı çok az incelenmiştir. Bu ekle ilgili yaygın kanı iki tümceyi birbirine bağlayan sıralı/bağlı bir yapıda göründüğü şeklindedir. Bu çalışmanın amacı -Ip eki taşıyan tümceciklerin ana tümceye hangi konumlardan bağlandığını ve her bir bağlanma noktasında ne gibi anlamsal değerler kattığını araştırmak olduğu gibi bu tümceciklerin öğelerinin ne zaman gizli öğe, ne zaman açık öğe olduğunu sorgulamaktır. Çalışmada -Ip’lı tümcelerin iki eylemi sıralayacak kadar ana tümcenin içine yerleştirildiği görünümlerden iki farklı tümceyi sıralayacak kadar bağımsız bir tümce yapısına kadar çok çeşitli sözdizimsel konumlarda bulunabildiği sonucuna varılmıştır. Çalışma aynı zamanda -Ip’lı tümcelerin gizli/açık özne ve nesne özellikleriyle ilgili yeni bilgiler vermektedir.

-Ip is a converbial suffix in Turkish that contributes to the interpretation of the sentence in various ways. Yet the suffix has no semantic content of itself. Although it has been traced back to Orkhon Inscriptions there has been little research into its syntactic position, semantic correlates and internal structure. The overwhelming conception about the function of -Ip is that it appears in coordinated clauses. This paper aims to survey where -Ip clauses are adjoined to the sentence and how any adjunction point affects its semantic interpretation. The results indicate that -Ip clauses can be embedded in the main clause in such a way that they form serial verbs while it can also appear in constructions coordinating two independent clauses. The paper also aims to reveal argument sharing behaviours of these clauses, thus sheding light on the null/overt subjects and objects of -Ip clauses.