Tarihi ve çağdaş Türk lehçelerinde küse- fiili

Abstract

Eski Türkçe metinlerde yer alıp bugün Türkiye Türkçesi ölçünlü yazı dilinde kullanılmadığı halde Anadolu Ağızlarında yaşamakta olan birtakım kelimeler vardır. Bu kelimelerden biriside “küse-” ilidir. Bu il; hem Moğolca ile Türkçe dillerinin her ikisinde de çok eski devirlerden bu yana tanıklanabilmesi, hem de kökeni, yapısı ve imlasıyla ilgili çeşitli tartışmalara yol açması bakımından dikkate değerdir. Söz konusu fiilden türeyen ve yine Türkiye Türkçesi ölçünlü yazı dilinde yer almamasına rağmen Yalova İli Yerli Ağzından derlenen metinlerde tespit edilen “güsenç” kelimesinden yola çıkılarak hazırlanan bu makalede “küse-” filinin etimolojisi, imlası ve morfolojisinin yanı sıra Tarihî ve Çağdaş Türk Lehçeleri ile Moğol Lehçelerindeki dilsel yolculuğu, leksikolojik durumu ve türevleri ele alınmış, lehçeler arası karşılaştırmalar yapılarak fiilin kullanımları örneklendirilmeye çalışılmış, kelime haritaları meydana getirilmiştir.

There are some words that exist in the old Turkic texts and live in Anatolian subdialects, although they are not used in the standart writing language of Turkey Turkish. One of these words is the verb “küse-”. This verb can be witnessed both in Mongolian and Turkic dialects since the ancient times and it is also remarkable in terms of its origin, its structure and its spelling. This article is based on the word “güsenç” which was found in the texts compiled from the local subdialect of Yalova. The word “güsenç” is derived from the verb “küse-” and it is not included in the standart writing language of Turkey Turkish either. In this article; the etymology, spelling and morphology of the verb “küse-” are discussed. In addition to this, the linguistic journey of this verb, its lexicological condition, and its derivatives are studied. By making comparisons between the dialects, the use of this verb is tried to be sampled and word maps are created.