Sühâ ve Pervîn de narsist kimliğin görünümleri

Abstract

Sigmund Freud’un öncülüğüyle gelişen psikanalitik eleştiri yöntemi, sanatçının ruhsal yaşamöyküsünün ve bilinçaltının sanat eserlerinin oluşumundaki etkisini araştırır. Sanatçıların eserlerindeki çeşitli yönelimleri, bu eleştiri yöntemi için veri oluşturur. Yaratmanın kaynağını bulmaya çalışan bu yöntemde, metinde yazarın bilinçaltının tespit edilebileceği iddia edilir ve sanatın neden doğduğu, sanatçının neden yarattığı sorularına cevaplar aranır. Genellikle kurgusal düzlemde “ben”liklerini yeniden inşa ettikleri düşünülürse kimi zaman örtük kimi zaman da açık bir şekilde kullanılan birtakım imge, sembol ve motiflerin, sanatkârın edebî eseri hangi dürtülerle ve neden yarattığı hakkında önemli işlevler icra ettiği görülür. Türk edebiyatının önemli sanatkârlarından Tevfik Fikret de kimi şiirlerinde kendini doğrudan metnin merkezinde konumlandırır ve bir üst-ben yaratma eğilimi gösterir. Hem doğrudan ben merkezli şiirlerinde hem de şiirlerindeki kurgusal kişilerin benliklerinde Fikret’in ruh atmosferini ve sanatının oluşumundaki etkisini görmek mümkündür. Bu çalışmada psikanalitik edebiyat eleştirisinin imkânları doğrultusunda narsisizmin “Sühâ ve Pervîn”deki yansımaları Fikret’in diğer şiirleriyle de karşılaştırmalı ve analitik bir şekilde değerlendirilmeye çalışılmaktadır.

Psychoanalytic criticism method, developed by Sigmund Freud, investigates the effects of subconscious and life story of the authors in his/her works. Various tendencies in art works supply data for this method of criticism. Trying to find the source of creation, this method claims to detect subconscious of the authors and tries to answer where art originates, and what urges the authors to create. Based on the notion that authors rebuild the “ego”, some images, symbols and motifs, used both implicitly and explicitly in the text, give an idea about the motives and incentives that push the author to create. Tevfik Fikret, one of the biggest poets in Turkish literature, locates himself in the center of some of his texts, and tends to create a super-ego. Both in his ego-centered poems and in identities in his other poems, spiritual state of Fikret and its effects in creation of his art could be observed. In this study, in line with potentials of psychoanalytic criticism method, reflections of narcissism in “Süha and Pervin” poem will be evaluated analytically in comparison with Fikret’s other poems.