Dört roman ekseninde edebiyatta dört mevsimin incelenmesi

Abstract

Edebiyatta zaman algısı ve zamanı kullanma biçimi, nesnel ölçütlere göre şekillenebileceği gibi geçmiş-şimdi-gelecek düzleminin insan duygularına ve psikolojisine göre değişebilen bir algı üzerinden de görülebilir. Zaman, özellikle kurgusal yapılı edebî metinlerde saat, ay, yıl, gün gibi takvim zamanının parçaları olarak somut ve soyut algının birer parçası olabilir. Mevsimler de kurgusal yapının nesnelliğini gösteren bir gerçekliğin parçası olabileceği gibi alt metinde verilmek istenen duygusal atmosferin tamamlayıcı unsuru olabilir. Bu nedenle mevsimler, bazen kurgunun zaman ayrıntılarını gösteren yahut gerçekçi atmosferi tamamlayan, kozmik anlamda zamanın geçişini, romandaki hayatın değişimini imleyen birer gösterge olabilir. Bazen de romanın duygusal atmosferini, karakterlerin psikolojik hallerini tamamlayan bir dekor olarak görünebilir. Bu çalışmada Türk edebiyatında temsil gücü olan dört örnekten hareketle mevsimlerin romanlarda nasıl ele alındığı incelenecektir. Gerçekle düş arasında yaşayan bir öğretmenin kendini karla kaplı kayalar içindeki bir köyde bulduktan sonra yalınlaşmak için verdiği mücadeleyi -iç ve dış gerçeklik bağlamında- bütün sert koşullarıyla zorlaştıran kış mevsiminin anlatıldığı Ferit Edgü’nün (1936- ) O (Hakkâri’de Bir Mevsim); Ahmet Hamdi Tanpınar’ın (1901-1962) II. Dünya Savaşı’nın birey ve toplum yaşamına etkisini, sonbaharın hüzünlü dekorlarıyla anlatan Huzur; hayatı boyunca Viyana’ya gitmek isteyen hayalle gerçek arasında yaşayan Kamil Kaya’nın hikâyesinin bulanıklığına, ucu açık bırakılmış anlam katmanlarına eşlik eden yaz mevsiminin anlatıldığı Adalet Ağaoğlu’nun (1929- ) Romantik Bir Viyana Yazı; kahramanların birbirleriyle ilişkisinin (Memet ve Elâ), toplumsal hassasiyetlerin en önemli metaforu olarak ilkbahar mevsiminin anlatıldığı Sevgi Soysal’ın (1936-1976) Yürümek adlı romanları bu çalışma için seçilen temsil gücüne sahip romanlar olacaktır.

Time perception in literature and usage way of time can be showed from a perception that is changeable depend on people’ emotions and psychology on past-now-future plane; at the same time, it can be shaped on objective criteria. Time can be each part of tangible or intangible perception as part of calendar time like hour, month, year, day in especially fiction structured literature pieces. As seasons can be part of reality that demonstrates objectivity of fictional structure; additionally, they can be supplementary elements od emotional atmosphere that is wanted to be given in sub-text. For that reason, seasons can be each indicator that sometimes shows time details of fiction or complete real atmosphere, sometimes imagines time transition in cosmic way or changeof life in novel and sometimes they can be seen as a décor that completes the emotional atmosphere of novel and psychologic situation of characters. In this article, it is examined that how seasons are approached in novels with reference to four examplesthat have authority on Turkish literature. These novels would be selected, authorized arts for this study: Ferit Edgü (1936-) O (Hakkâri’d eBir Mevsim)which tells the struggle of a teacher who lives between reality and imagine after he find himselfin a village in snow covered rocks to simplify himself –internal and external reality-and all difficulty of winter season; Ahmet HamdiTanpınar (1901-1962) Huzurthat tells the effects of II. World War on people and society due sad decors of autumn; Adalet Ağaoğlu (1929-) Romantik Bir Viyana Yazı that tells summer season which accompany to open ended semantic stratum, blur of life of Kamil Kaya who wanted to go Vien and lives between reality and imagine through his all life; SevgiSoysal (1936-1976) Yürümekthat tells relationships of character each other (Memet and Elâ) and spring season as the most important metaphor of social sensitivities.