Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun piyeslerinde anlatıcı

Abstract

Türk edebiyatında büyük ölçüde romancı kimliği ile tanınan Yakup Kadri Karaosmanoğlu, aslında yayın hayatına tiyatro ile adım atmıştır. Yayımlanan ilk eseri 1909 tarihli Nirvana adlı piyestir. II. Meşrutiyet’in ilk yıllarında bu şekilde ilk piyesini yazan Yakup Kadri, Cumhuriyet döneminde de tiyatro türünde eser vermiştir. Nirvana’dan sonra aynı yıl yazdığı Veda ve Cumhuriyet’ten sonra yazdığı Sağanak ile Mağara olmak üzere dört kısa piyes kaleme alan Yakup Kadri bu piyeslerinde büyük ölçüde II. Meşrutiyet döneminin diğer bazı yazarları gibi Kuzey Avrupa tiyatrosunun etkisinde kalmıştır. Bunun bir neticesi olarak yazarın romanlarında da görülen karamsar atmosfer piyeslerine de hâkimdir.Tiyatronun edebî bir eser olarak incelenmesinde “anlatıcı” unsuru son yıllara kadar ihmal edilmiştir. Tiyatroyla ilgiliyapılan akademik çalışmalarda bu yapısal unsurun üzerinde yeteri kadar durulmadığı görülmektedir. Bunun sebebi tiyatronun daha çok sahne boyutu göz önünde tutularak bir “gösterme” sanatı olarak kabul edilmesidir. Oysaki tiyatronun yazılı ve edebî boyutunuoluşturan piyeslerde anlatıcı unsuru belirgin olarak görülmektedir. Aynı şekilde Yakup Kadri’nin tiyatro yazarlığı üzerinde de akademik anlamda çok durulmamıştır. Bu noktada çalışmamızda Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun yayımlanmış dört piyesini anlatıcı unsuru açısından ele alacağız. Bildirimizde daha önce çeşitli çalışmalarımızla belirginleştirmeye çalıştığımız tiyatroda anlatıcı unsuru üzerinde kısaca bilgi verdikten sonra yazarın piyeslerinin içeriğine ve kaynaklarına değineceğiz. Bunun ardından yazarın piyeslerinde “yazar anlatıcı”dan ve “karakter anlatıcı”dan ne şekilde yararlandığını inceleyerek anlatıcının Yakup Kadri’nin piyeslerindeki işlevini tespit edeceğiz. Bu noktada yazarın bu yapısal unsuru kullanmadaki yetkinliğini irdeleyerek aynı zamanda onun teknik meselelere hâkimiyetini de ortaya koymaya çalışacağız. Bildirimiz ile Türk tiyatro tarihine, tiyatro incelemelerine ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu hakkında yapılan çalışmalara katkıda bulunmayı amaçlamaktayız.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu who is widely known for his novelist identity in Turkish literature, has started his publication life with theatre actually. His first published work was a piece called Nirvana in 1909. Yakup Kadri, who wrote his first piece in the early years of the Constitutional Monarchy, has produced theatre in the Republican period. He has written four short pieces: Nirvana and after that written in the same year Veda; written in the Republican period Sağanak and Mağara. Like some other writers of the Constitutional period, he has been influenced by Northern European theatre. As a result of this, the author also has a pessimisticatmosphere in his pieces as his novels.In the analysis of theatre as a literary work, the “narrator” element has been neglected until recent years. It is seen in the academic studies about theatre that this structural element is not emphasized enough. The reason for this is that theatre is accepted as an art of "showing" because of considering the stage format more. However, the narrative element is seen clearly in the pieces that constitute the written and literary dimension of theatre. Likewise, there has not been much emphasis on the writing of Yakup Kadri in academic sense. At this point, we will discuss four published pieces of Yakup Kadri Karaosmanoğlu in terms of narrative. In our paper, after briefly explaining narrative element in theatre which wetried to make clear with our various works, we will touch on the content and sources of author's pieces. We will then examine how author has benefited from “writer narrator” and “character narrator" in his pieces, and we will determine the function of narrator in Yakup Kadri’s pieces. At this point, we will examine the author's competence in using this structural element and at the same time try to reveal his mastery in technical issues. With this paper, we aim to contribute to the history of Turkish theatre, theatre studies and studies on Yakup Kadri Karaosmanoğlu.