Daz ve dazlak sözcükleri hakkında

Abstract

Türkçede anlam genişletici ya da anlam değiştirici kimi eklerle muhtelif şekillerde teşekkül etmiş olmalarına karşın taban anlamlarına geri dönen ve “döngülü sözcükler” olarak adlandırılabilecek kimi sözcükler vardır. Bu türden sözcüklerin geçirdikleri süreç “anlamsal döngü” olarak adlandırılabilir. “daz ⇔ dazlak” eklemlenmesinde de anlamsal döngü süreci başlamıştır. “Dazlak” sözcüğü tabanı olan “daz” sözcüğüyle aynı anlamda kullanılabilmektedir ve “daz” sözcüğünün dildeki kullanımını sınırlasa da onu kullanımdan henüz tamamıyla düşürmemiştir. Dolayısıyla döngü sürecinin devam ettiği söylenebilir.Bu çalışmada söz konusu anlamsal döngü sürecinin işleyişini ve sebeplerinianlayabilmek adına “daz” ve “dazlak” sözcüklerinin etimolojilerine değinilmiş, bu sözcüklerin Türkçenin tarihî kaynaklarındaki durumlarına göz atılmış, ölçünlü Türkiye Türkçesi, Türkiye Türkçesi ağızları ve çağdaş Türk lehçelerindeki kullanımları örneklendirilmiş, elde edilen bilgilerden yola çıkılarak anlamsal döngüler ile ilgili birtakım çıkarımlarda bulunulmuştur. Araştırmanın, ilgili sözcüklere dair tartışmaları ve çözümlemeleri ortaya koyması, “+lAk” ekinin “türetme” işlevinden ayrılan “genişletme” işlevini dikkate sunması ve genişletme eklerinin “anlamsal döngülerin” ortaya çıkışındaki rolünü bu yolla örneklendirmesi açısından alana katkı vermesi hedeflenmektedir.